Nhắc đến sa mạc có lẽ hình ảnh đầu tiên hiện lên trong đầu chúng ta là những đồi cát bất tận, những trận bão cát khô rát và một bầu không khí chỉ có ánh nắng gay gắt. Bạn biết được bao nhiêu sa mạc trên thế giới. Sau đây chúng mình sẽ giới thiệu đến bạn những sa mạc lớn nhất thế giới.
- Sa mạc Chihuahua
- Sa mạc Great Basin
- Sa mạc Syria
- Sa mạc Great Victoria
- Sa mạc Patagonia
- Sa mạc Kalahari
- Sa mạc Gobi
- Sa mạc Ả Rập
- Sa mạc Sahara
- Nam Cực
Sa mạc Chihuahua
Chihuahua là một hoang mạc, một vùng sinh thái nằm giữa biên giới Hoa Kỳ-Mexico, trong vùng trung tâm và phía bắc cao nguyên Mexico. Nó được bao quanh bởi dãy Sierra Madre Occidental rộng lớn về phía Tây, cùng với dãy Sierra Madre Oriental ở phía Bắc. Tại Hoa Kỳ, nó bao phủ diện tích của Trung và Nam tiểu bang New Mexico, một phần của bang Texas, phía tây của sông Pecos, và Đông Nam Arizona. Phía Mexico, nó bao gồm nửa phía bắc của bang Chihuahua, cùng với phần lớn tại Coahuila, phía Đông Bắc Durango, phần cực bắc của Zacatecas và phần nhỏ phía tây Nuevo León. Với diện tích khoảng 362.000 km2 (139.769 sq mi), nó là sa mạc lớn thứ ba tại Tây Bán Cầu và lớn thứ hai ở Bắc Mỹ, sau hoang mạc Bồn Địa Lớn.
Một số dãy núi lớn trong hoang mạc bao gồm Sierra Madre, Sierra del Carmen, dãy núi Organ, Franklin, Sacramento, Sandia-Manzano, Magdalena-San Mateo, Chisos, Guadalupe, dãy Davis. Những dãy núi này tạo ra “đảo bầu trời” có khí hậu lạnh, ẩm ướt giữa sa mạc, và các khu vực cao như vậy là nơi sinh trưởng của cả hai thảm thực vật rừng lá kim và lá rộng. Chihuahua là hoang mạc nằm ở độ cao cao hơn so với hoang mạc Sonoran về phía tây, chủ yếu là từ 600-1.675 m (1.969-5.495 ft). Kết quả là, nó có khí hậu ôn hòa hơn một chút trong mùa hè (mặc dù nhiệt độ ban ngày vào tháng 6 thường nằm trong khoảng từ 35 đến 40 °C tức là 95 đến 104 °F). Thời tiết mùa đông thay đổi từ ít đến tương đối lạnh, tùy thuộc vào độ cao và sự phát triển của gió bấc. Lượng mưa có phần phong phú hơn so với hầu hết phần phía Nam của hoang mạc Bồn Địa Lớn, Sonoran hay hoang mạc Mojave. Tuy nhiên, nó vẫn chỉ thường có lượng mưa ít hơn 254 mm (10.0 in) mỗi năm, với khoảng thời gian mưa chủ yếu là vào cuối mùa hè. Lượng mưa trung bình hàng năm của hoang mạc Chihuahua là 235 mm (9,3 in), dao động trong khoảng 150–400 mm (6–16 in). Gần hai phần ba hoang mạc có khí hậu khô cằn với tổng lượng mưa hàng năm chỉ từ 225 và 275 mm (8.9 và 10.8 in). Tuyết rơi là rất ít, ngoại trừ ở các khu vực núi nằm ở độ cao cao hơn. Có một vài khu vực đô thị trong hoang mạc này, lớn nhất là Ciudad Juárez với gần hai triệu dân, tiếp đó là Chihuahua và Torreon. Tại Hoa Kỳ thì có El Paso, Las Cruces và Roswell là một vài thành phố quan trọng trong vùng sinh thái này. Albuquerque, Saltillo và Monterrey là những đô thị nằm gần sa mạc Chihuahuan.Theo Quỹ Quốc tế về Bảo vệ Thiên nhiên, Chihuahuan có thể là hoang mạc đa dạng sinh học nhất trên thế giới, cho dù sự phong phú về các loài đặc hữu chưa được thống kê đầy đủ, cùng với sự suy thoái nặng nề theo thời gian, chủ yếu là do chăn thả gia súc. Nhiều loài bản địa đã được thay thế bằng loài Larrea tridentata. Loài sói Mexico (Canis lupus baileyi) từng là loài rất phong phú tại đây nhưng giờ chúng đã đứng bên bờ vực tuyệt chủng.
Sa mạc Chihuahua
Sa mạc Great Basin
Đại Bồn địa hay Lòng chảo lớn (tiếng Anh: The Great Basin) là một vùng rộng lớn và khô cằn ở miền tây Hoa Kỳ. Ranh giới của nó tùy thuộc vào cách mà người ta định nghĩa cho nó. Định nghĩa phổ biến nhất của nó là bồn địa (hay lòng chảo) tiêu nước liền nhau. Nó gần như nằm giữa dãy núi Wasatch ở Utah và Sierra Nevada và không có một thủy lộ tự nhiên nào thông ra biển. Vì thế nó là một bồn địa khép kín. Hoang mạc Đại Bồn địa được định hình bởi vùng phạm vi của các loài thực vật đặc trưng và bao phủ một vùng khá khác biệt (nhỏ hơn). Vùng văn hóa Đại Bồn địa là nơi cư ngụ của một số bộ lạc Shoshonean, mở rộng xa về phía bắc và phía đông hơn bồn địa thủy văn. “Xứ bồn địa và rặng núi” là một vùng địa lý được dễ dàng nhận ra nhất trong Đại Bồn địa nhưng nó lại mở rộng vào trong Hoang mạc Sonoran và Hoang mạc Mojave.
Cao nguyên núi liền núi rộng 200.000 dặm Anh (520.000 km²) bao phủ phần lớn Nevada và hơn phân nửa Utah cũng như một phần của các tiểu bang California, Idaho, Oregon và Wyoming. Đại Bồn địa không phải là một bồn địa đơn độc mà đúng hơn là một loạt các lưu vực nước nối tiếp nhau có ranh giới ở phía tây cạnh các lưu vực của sông Sacramento-sông San Joaquin và sông Klamath, ranh giới phía bắc cạnh các lưu vực của sông Columbia-sông Snake, ranh giới phía nam và phía đông cạnh các lưu vực của sông Colorado (Hoa Kỳ)-sông Green (Utah).
Phần lớn Đại Bồn địa, đặc biệt khắp miền bắc Nevada, gồm có một loạt các rặng núi cách ly và những thung lũng xen kẽ. Đây là cấu hình địa lý được biết với tên gọi Xứ Lòng chảo và Rặng núi (Basin and Range Province). Ngoài ra, Đại Bồn địa còn có hai bể lắng rộng là vết tích nền hồ của những hồ tiền sử đã tồn tại trong bồn địa suốt thời kỳ băng hà cuối cùng nhưng kể từ đó phần lớn đã bị cạn khô. Hồ Bonneville trải rộng qua phần lớn tây Utah và vào trong Idaho và Nevada để lại phía sau là Hồ Great Salt, Các bãi cạn Bonneville Salt, Hồ Utah, và Hồ Sevier. Cũng giống như vậy Hồ Lahontan trải rộng qua phần lớn tây bắc Nevada và các tiểu bang lân cận, để lại phía sau những vết tích như Hoang mạc Black Rock, Trũng Carson, Trũng Humboldt, Hồ Walker, Hồ Pyramid, Hồ Winnemucca, và Hồ Honey.
Sa mạc Great Basin
Sa mạc Syria
Hoang mạc Syria (tiếng Ả Rập: بادية الشام, Bādiyat al-Shām), còn gọi là thảo nguyên Syria, thảo nguyên Jordania, hay Badia, là một vùng hoang mạc, bán hoang mạc và thảo nguyên rộng 500.000 kilômét vuông (200.000 dặm vuông Anh) ở Trung Đông, ứng với miền đông nam Syria, đông bắc Jordan, bắc Ả Rập Xê Út, và tây Iraq. Vùng này chiếm 85% diện tích đất Jordan và 55% diện tích đất Syria. Về phía nam, nó kề và “hoà” vào hoang mạc Ả Rập. Đất đai vùng này chủ yếu là đá sỏi, đôi chỗ có wadi xen vào.
Hoang mạc Syria giáp với thung lũng Orontes và bãi núi lửa Harrat al-Shamah về phía tây, với dòng Euphrates về phía đông. Về phương bắc, hoang mạc này kế cận một vùng đồng cỏ phần nào trù phú hơn, còn về hướng nam, nó hoà vào những hoang mạc của bán đảo Ả Rập.
Một số nguồn cho rằng hoang mạc Syria với “hoang mạc Hamad” là một, số khác cho rằng Hamad chỉ là phần cao nguyên mạn nam thôi, còn số ít cho rằng Hamad là tên gọi cho cả vùng và hoang mạc Syria chỉ là mạn bắc. Nhiều phần của hoang mạc Syria có tên gọi riêng, như hoang mạc Palmyra và hoang mạc Homs. Với người Iraq, phần đông hoang mạc Syria, nằm trong biên giới Iraq được gọi là “hoang mạc miền Tây”. Một số loài cây trong vùng là Salsola vermiculata, Stipa barbata, Artemisia herba-alba và Atriplex leucoclada. Hệ sinh thái nơi này đang chịu sự đe doạ từ hạn hán, chăn thả súc vật, săn bắn cùng các hoạt động khác của con người. Một số loài động thực vật bản địa đã biến mất. Loài hamster vàng bắt nguồn từ hoang mạc Syria.
Sa mạc Syria
Sa mạc Great Victoria
Diện tích của sa mạc này lên tới 647.000km vuông ( 250.000 dặm vuông). Quả là một vùng đất rộng lớn. Sa mạc Great Victoria bao phủ gần hết nước Úc chủ yếu dưới dạng cồn cát song song và một số hồ muối. Những đụn cát chủ yếu là cát đỏ đến từ phía Đông nước úc, chúng chuyển sang màu trắng khi di chuyển xuống phía Nam do trộn lẫn với cát từ các bãi biển.Khu vực này được miêu tả là một nơi với lượng mưa thay đổi biến hóa khó dự đoán trước. Theo dõi dữ liệu từ năm 1890 đến 2005, lượng mưa trung bình ở đây chỉ vào khoảng 162mm mỗi năm. Do môi trường khắc nghiệt, sa mạc chủ yếu chỉ có các vùng đất của thổ dân, khu bảo tồn thiên nhiên hoặc đất trống, không có thành phố.
Một trong những mối đe dọa sinh thái lớn nhất của khu vực này đến từ những chú lạc đà. Tổ tiên của chúng được nhập khẩu từ Ấn Độ, Afghanistan và Ả Rập trong thế kỷ 19 để phục vụ việc di chuyển trong sa mạc. Một báo cáo gần đây của BBC cho biết ước tính có khoảng 750.000 con lạc đà hoang dã đang sử dụng một nguồn nước lớn và phá hủy cơ sở hạ tầng. Chúng được coi như là một phương tiện hữu hiệu ngắn hạn nhưng lại đem lại hậu quả lâu dài.
Sa mạc Great Victoria là một phần của nước Úc, tập trung nhiều dân tộc người bản địa như: dân tộc Pitjantjatjara, Mirning, và người dân tộc Kogara. Tuy nhiên, phần lớn diện tích sa mạc vẫn không có cư dân vì khí hậu và địa hình khắc nghiệt. Trong sa mạc có những khu vực rộng lớn, hoang sơ được bảo tồn như Công viên Bảo tồn Mamungari.
Sa mạc Great Victoria
Sa mạc Patagonia
Những tưởng sa mạc Great Victoria đã rộng lắm rồi nhưng chúng ta hãy ghé thăm sa mạc Patagonia với diện tích khổng lồ lên tới 630.000km vuông (260.000 dặm vuông), sa mạc này thuộc về Argentina. Khu vực sa mạc và bán sa mạc kéo dài từ Đại Tây Dương đến dãy Andes, chủ yếu là vùng đồng bằng không cây (theo bách khoa toàn thư Britannica).Giống như Thung lũng Chết ở California, sa mạc Patagonia nằm ở sườn ít mưa của dãy núi Andes. Sự khắc nhiệt ở nơi đây cũng không kém thung lũng chết là mấy. Lượng mưa trung bình hàng năm ở đây chỉ có từ 160 đến 200mm.
Theo bà Susan Woodward, một giáo sư địa lý sư danh dự tại Đại học Radford Virginia, môi trường khắc nghiệt ở đây chủ yếu là do sự ảnh hưởng của địa hình. Khi các khối không khí bị ép di chuyển vòng qua núi và các vùng trũng sâu, chúng trở nên nóng hơn và khả năng giữ hơi nước cũng tăng. Ở bên sườn ít mưa của một dãy núi, nước bốc hơi rất nhanh, do đó tạo nên một môi trường sa mạc khô cằn.
Sa mạc Patagonia
Sa mạc Kalahari
Sa mạc Kalahari là sa mạc được bao phủ bởi cát, và cũng là sa mạc có hoạt động của con người từ lâu về trước. Sa mạc Kalahari có lượng mưa thấp hơn 500mm và cũng có nơi chỉ có 200mm. Các nhà khảo cổ học nghiên cứu được cách đây 1 triệu năm về trước có lửa cháy tại khu vực này. Sa mạc Kalahari có diện tích 930.000 km2. Kalahari có phần lớn diện tích được bao phủ bởi cát nâu đỏ và không có nước bề mặt lâu bền. Việc dẫn lưu của nước là theo các thung lũng khô, các vùng lòng chảo ngập nước theo mùa, cũng như các lòng chảo cát rộng lớn của lòng chảo Makgadikgadi ở Botswana và lòng chảo Etosha ở Namibia.
Tuy nhiên, Kalahari không phải là một sa mạc thực thụ. Một số khu vực của Kalahari nhận được trên 250 mm nước mưa thất thường hàng năm và chúng là phù hợp cho thực vật phát triển, nó chỉ thực sự là khô cằn ở miền tây nam (dưới 175 mm nước mưa hàng năm) làm cho Kalahari là một sa mạc hóa thạch. Nhiệt độ về mùa hè ở sa mạc Kalahari dao động trong khoảng từ 20 – 40°C. Về mùa đông, Kalahari có khí hậu khô và lạnh với sương muối về đêm. Nhiệt độ trung bình cuối mùa đông có thể đạt tới dưới 0°C.
Sa mạc Kalahari
Sa mạc Gobi
Sa mạc Gobi nằm vào lãnh thổ của hai quốc gia là Trung Quốc và Mông Cổ với diện tích 1,3 triệu km2. Gobi nổi tiếng là một trong năm sa mạc lớn nhất thê giới và là sa mạc rộng lớn nhất châu Á với rất nhiều cảnh quan hấp dẫn cùng nhiều trải nghiệm thú vị. Vào mùa hè nhiệt độ ở Gobi rất khắc nghiệt trên 40 độ C. Mặc dù thời tiết lúc oi bức, lúc lạnh đến thấu xương như vậy nhưng nơi đây vẫn thu hút đông đảo du khách ưa thích khám phá và trải nghiệm. Bởi Gobi sở hữu nhiều cồn cát, đồng bằng sỏi và các núi đá hùng vĩ tạo nên khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp.
Sa mạc Gobi là sa mạc có lượng mưa trung bình dao động từ 50mm – 200mm và đặc biệt ở sa mạc Gobi cũng đã hình thành mùa mưa và mùa khô. Sa mạc Gobi là sa mạc lạnh vì vào mùa đông nhiệt độ ở đây giảm xuống còn -40 độ C, tuyết phủ trắng một vùng sa mạc. Đặc biệt, những du khách du lịch có tinh thần muốn trải nghiệm cao có thể chọn sa mạc Gobi để khám phá vẻ đẹp nơi đây. Và đây cũng là sa mạc đã khai quật được những bộ hóa thạch của loài Khủng Long tuyệt chủng cách đây mấy ngàn năm.
Sa mạc Gobi
Sa mạc Ả Rập
Hoang mạc Ả Rập là một vùng hoang vu rộng lớn tại Tây Á. Nó trải dài từ Yemen đến vịnh Ba Tư và từ Oman đến Jordan và Iraq. Hoang mạc này chiếm hầu hết bán đảo Ả Rập, có diện tích là 2,33 triệu km². Đây là hoang mạc lớn thứ tư trên thế giới, và lớn nhất tại châu Á. Tại phần trung tâm của hoang mạc là Rub’ al-Khali, một trong các thực thể cát liên tục lớn nhất trên thế giới. Khu vực có một số nền văn hoá, ngôn ngữ và dân tộc khác nhau, với Hồi giáo là đức tin chiếm ưu thế. Dân tộc chính trong khu vực là người Ả Rập, ngôn ngữ chính của họ là tiếng Ả Rập.
Hoang mạc chủ yếu nằm trên lãnh thổ Ả Rập Xê Út, mở rộng sang các quốc gia lân cận là Ai Cập (Sinai), miền nam Iraq và miền nam Jordan. Hoang mạc Ả Rập tiếp giáp với 5 quốc gia, giáp với vịnh Ba Tư, có một phần mở rộng đến Qatar, và xa hơn về phía đông hoang mạc này bao phủ hầu như toàn bộ tiểu vương quốc Abu Dhabi của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Rub’ al-Khali vượt qua Ả Rập Xê Út sang miền tây Oman và miền đông Yemen.
Các đặc điểm địa chất chi tiết:
- Một hành lang địa thế nhiều cát gọi là sa mạc Ad-Dahna nối sa mạc An-Nafud (65.000 km2) tại phía bắc của Ả Rập Xê Út đến Rub’ Al-Khali tại phía đông nam.
- Vách đứng Tuwaiq là một khu vực cung dài 800 km gồm các vách đá, cao nguyên và hẻm núi.
- Các vùng bằng phẳng muối mặn: Vùng cát lún Umm al Samim. Bãi cát Wahiba của Oman: Một biển cát cô lập giáp bờ biển phía đông
- Sa mạc Rub’ Al-Khali là một bồn trầm tích kéo dài theo trục tây nam-đông bắc ngang qua thềm Ả Rập, điểm cực nam vượt đến miền trung Yemen.
- Các đồng bằng sỏi hoặc thạch cao phủ cát và các đụn cát đạt đến chiều cao tối đa là 250 m.
- Các bãi cát chủ yếu là silicat, gồm 80-90% thạch anh và phần còn lại là fenspat.
- Hoang mạc Ả Rập có một số tài nguyên tự nhiên như dầu mỏ, khí đốt tự nhiên, phosphate và sulfur.
Hoang mạc Ả Rập có khí hậu cận nhiệt đới và hoang mạc nóng, gần với khí hậu của hoang mạc Sahara tại Bắc Phi. Trong thực tế, hoang mạc Ả Rập là phần mở rộng của hoang mạc Sahara trên bán đảo Ả Rập. Khí hậu chủ yếu là nóng và khô, có ánh nắng dồi dào quanh năm.
Sa mạc Ả Rập
Sa mạc Sahara
Sahara (tiếng Ả Rập: الصحراء الكبرى, aṣ-Ṣaḥrāʾ al-Kubrā , nghĩa là sa mạc lớn) là sa mạc lớn nhất trên Trái Đất, là hoang mạc lớn thứ 3 trên Trái Đất (sau Châu Nam Cực và Bắc Cực), với diện tích hơn 9.000.000 km², xấp xỉ diện tích của Hoa Kỳ và Trung Quốc. Sahara ở phía bắc châu Phi và có tới 2,5 triệu năm tuổi.
Được bao bọc bởi biển Đại Tây Dương ở phía Tây, dãy núi Atlas và Địa Trung Hải ở phía Bắc, Biển Đỏ (Hồng Hải) và Ai Cập ở phía Đông; Sudan và thung lũng sông Niger ở phía Nam. Điểm cao nhất trong sa mạc là đỉnh núi Emi Koussi với độ cao 3415 m so với mực nước biển, thuộc dãy núi Tibesti phía Bắc nước Tchad. Trong suốt kỷ nguyên băng hà, vùng Sahara đã từng ẩm ướt hơn ngày nay rất nhiều. Và cũng đã từng có rất nhiều loài động, thực vật sinh sống nơi đây. Tuy nhiên ngày nay,ngoại trừ vùng thung lũng sông Nin là có thể trồng được nhiều rau và một số ít nơi khác như vùng cao nguyên phía Bắc, gần Địa Trung Hải là có thể trồng cây ôliu còn phần lớn vùng này không thể canh tác được.
Với diện tích tương đương Hoa Kỳ nhưng chỉ có 2,5 triệu người sinh sống trong vùng. Chủ yếu tập trung ở Ai Cập, Mauritanie, Maroc và Algérie. Các dân tộc chính bao gồm chủng Tuareg, Ả Rập, và nhóm người da đen như Tubu, Nubians, Zaghawa, Kanuri, Peul hay Fulani, Hausa và Songhai. Thành phố lớn nhất vùng là Cairo, thủ đô của Ai Cập nằm ở thung lũng sông Nin. Một số thành phố quan trọng khác bao gồm Nouakchott, thủ đô của Mauritanie; Tamanrasset, Algérie; Timbuktu, Mali; Agadez, Niger; Ghat, Libya; và Faya, Tchad.
Sa mạc Sahara
Nam Cực
Sa mạc Nam cực hay còn gọi là châu Nam Cực là sa mạc rộng và lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, khi nhắc đến sa mạc chúng ta hay liên tưởng đến sa mạc cát khô cằn, bão cát. Nhưng sa mạc Nam Cực là sa mạc đặc biệt khi đây là sa mạc băng. Nơi mà không bao giờ đón được ánh mặt trời trong một năm ròng rã. Và một trong những yếu tố để gọi châu Nam Cực là sa mạc đó là vì lượng mưa ở châu Nam Cực quá thấp chỉ 50mm trong một năm và lượng mưa này lại chỉ tồn tại dưới dạng tuyết chứ không phải là dạng nước, nên ở đây rất hạn về nước. Ngoài việc phải có ít mưa, sa mạc còn được định nghĩa là nơi có khí hậu khắc nghiệt cùng độ ẩm siêu thấp do nước bốc hơi nhanh hơn cả lượng mưa nhận được, thế nên không phải cứ nóng thì là sa mạc. Trên thực tế, sa mạc Nam Cực là đã mạc lạnh.
Xét về kích thước, Nam Cực chính là sa mạc lớn nhất thế giới hiện nay, với diện tích “khủng” xấp xỉ 14 triệu km2. Nó được bao phủ bởi lớp băng vĩnh hằng chiếm tới 90% lượng nước trên Trái Đất, và phần lớn trong số đó dày trung bình 1,6km. Nam Cực là nơi trú ngụ của một số loài động vật như chim cánh cụt, hải cẩu hoặc một số loài chim khác. Và đương nhiên là tại lục địa lạnh nhất, gió nhất, cô lập nhất thế giới này thì chẳng có cư dân nào sống cả. Tuy nhiên, trải dài trên khắp Nam Cực vẫn có từ 1.000 – 5.000 nhà khoa học tạm thời “đóng quân” ở các trạm nghiên cứu.
Nam Cực
Đăng bởi: Phương Ngô
Từ khoá: 10 sa mạc lớn nhất thế giới có thể bạn chưa biết
