So sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế

1. So sánh phong trào Cần Vương và khởi nghĩa Yên Thế:

1.1. Sự giống nhau:

– Đều là những phong trào yêu nước, tiến hành khởi nghĩa vũ trang chống lại sự xâm lược và bóc lột của thực dân Pháp.

– Đều có sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân, từ văn thân, sĩ phu cho đến nông dân, công nhân, thương nhân.

– Đều bị thất bại do gặp nhiều khó khăn và bất lợi, như thiếu vũ khí hiện đại, thiếu lãnh đạo khoa học, thiếu đoàn kết và hỗ trợ quốc tế.

1.2. Sự khác nhau:

2. Phong trào Cần Vương:

2.1. Nguyên nhân bùng nổ:

Do Pháp đã đô hộ và thống trị toàn cõi lãnh thổ Việt Nam, đánh chiếm kinh thành Huế, bắt giam vua Hàm Nghi và áp đặt những chính sách đàn áp và bóc lột nhân dân rất tàn bạo. Sau khi cuộc phản công kinh thành Huế thất bại, Tôn Thất Thuyết đã lấy danh vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương kêu gọi văn thân, sĩ phu, nhân dân cả nước đứng lên, vì vua mà kháng chiến. Chiếu Cần Vương đã thổi bùng ngọn lửa yêu nước trong nhân dân, thành một phong trào vũ trang chống Pháp sôi nổi, liên tục kéo dài trong hơn 10 năm mới chấm dứt.

2.2. Diễn biến:

– Giai đoạn 1885 – 1888: Sau khi ký hiệp ước Hà Nội, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi ra sơn phòng Phú Gia (Hà Tĩnh) và phát lệnh Cần vương, tức cần trung thành với vua và kháng chiến chống Pháp. Phong trào bùng nổ khắp cả nước, nhất là ở Trung Kỳ và Bắc Kỳ. Nhiều quan lại, tướng lĩnh, quân đội và nhân dân tham gia phong trào. Tuy nhiên, do thiếu vũ khí, quân sự, tổ chức và chiến lược, phong trào không thành công. Vào tháng 11 năm 1888, vua Hàm Nghi bị thực dân Pháp bắt và lưu đày sang Algérie.

– Giai đoạn 1888 – 1896: Sau khi mất vua Hàm Nghi, phong trào Cần vương tiếp tục diễn ra dưới hình thức những cuộc khởi nghĩa lớn có quy mô và trình độ tổ chức cao hơn. Tiêu biểu nhất là khởi nghĩa Hương Khê (1885 – 1896) do Nguyễn Thành chủ trì. Khởi nghĩa Hương Khê đã gây ra nhiều khó khăn cho thực dân Pháp trong việc xâm lược Việt Nam. Tuy nhiên, do gặp nhiều bất lợi về mặt chính trị, kinh tế, quân sự và nội bộ, phong trào Cần vương đã thất bại vào năm 1896.

2.3. Nguyên nhân thất bại:

– Thiếu sự thống nhất và hợp tác giữa các nhóm khởi nghĩa. Mỗi nhóm khởi nghĩa có một lãnh đạo, một chiến lược và một địa bàn riêng, không có sự liên kết và phối hợp với nhau. Điều này khiến cho phong trào bị chia rẽ, yếu thế và dễ bị đàn áp bởi quân đội Pháp.

– Thiếu sự ủng hộ của nhân dân. Phong trào Cần Vương không có được sự tín nhiệm và hưởng ứng của đông đảo nhân dân, đặc biệt là các tầng lớp nông dân, công nhân và thương nhân. Nguyên nhân là do phong trào không có một chương trình cải cách xã hội, kinh tế và chính trị rõ ràng, không giải quyết được những khổ cực và áp bức mà nhân dân phải chịu dưới thời Pháp thuộc. Ngoài ra, phong trào cũng không có được sự hỗ trợ của các tôn giáo, đặc biệt là các giáo hội Tin Lành và Cao Đài, do bị coi là phản động và nguy hiểm.

– Thiếu sự hỗ trợ của các nước ngoài. Phong trào Cần Vương không có được sự can thiệp hoặc giúp đỡ của các nước ngoài, đặc biệt là các nước láng giềng như Trung Quốc, Thái Lan và Campuchia. Nguyên nhân là do các nước này cũng bị ảnh hưởng bởi chủ nghĩa thực dân của các nước Âu Mỹ, không muốn gây xung đột hoặc mất mặt với Pháp. Hơn nữa, các nước này cũng không có lợi ích hoặc thiện chí với việc giúp Việt Nam độc lập.

2.4. Ý nghĩa:

– Thể hiện tinh thần anh dũng, bất khuất và quyết tâm giành độc lập cho đất nước của nhân dân ta, góp phần làm rung chuyển chế độ thực dân Pháp ở Đông Dương.

– Tiếp nối cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta, là phong trào vũ trang chống thực dân Pháp đầu tiên trong lịch sử Việt Nam.

3. Khởi nghĩa Yên Thế:

3.1. Nguyên nhân bùng nổ:

Nguyên nhân bùng nổ của Khởi nghĩa Yên Thế là do sự đàn áp và bóc lột của thực dân Pháp đối với nhân dân Việt Nam, đặc biệt là những người nông dân ly tán tại vùng Yên Thế Thượng và sau đó là Thái Nguyên. Những người nông dân này không chịu khuất phục trước sự xâm lược của Pháp, mà đã tổ chức kháng chiến dưới sự lãnh đạo của Hoàng Hoa Thám, một vị tướng trung thành với triều đình nhà Nguyễn. Hoàng Hoa Thám được mệnh danh là Hổ Yên Thế, vì anh có bản lĩnh, tài năng và lòng yêu nước cao cả. Khởi nghĩa Yên Thế đã kéo dài từ năm 1884 đến năm 1913, là một trong những cuộc khởi nghĩa chống Pháp lâu nhất và quyết liệt nhất trong lịch sử Việt Nam.

3.2. Diễn biến:

Cuộc khởi nghĩa chia làm ba giai đoạn:

– Giai đoạn 1884 – 1892: Nghĩa quân hoạt động dưới sự chỉ huy của Đề Nắm, chiếm được nhiều căn cứ và tiến hành nhiều cuộc tấn công vào quân Pháp. Năm 1892, Đề Nắm bị sát hại trong một trận chiến.

– Giai đoạn 1893 – 1908: Đề Thám tiếp quản vai trò lãnh đạo, vừa xây dựng lực lượng vừa chiến đấu. Nghĩa quân mở rộng địa bàn hoạt động, liên kết với các phong trào khác, gây ra nhiều thiệt hại cho Pháp.

– Giai đoạn 1909 – 1913: Pháp tập trung lực lượng tấn công Yên Thế, áp dụng chính sách hòa hoãn và phân hóa. Lực lượng nghĩa quân bị suy yếu và tan rã. Năm 1913, Đề Thám bị ám sát, kết thúc cuộc khởi nghĩa.

3.3. Nguyên nhân thất bại:

– Thiếu sự lãnh đạo của giai cấp tiên tiến với đường lối lãnh đạo đứng đắn. Tư tưởng lãnh đạo của Đề Thám (chủ hòa) không hợp với nhiều nghĩa quân (chủ chiến).

– Nhiều nghĩa quân đã bị trói buộc vào tình trạng tá điền không công cũng gây nên sự rạn nứt trong nội bộ của nghĩa quân.

– Dù địa bàn hoạt động của khởi nghĩa trải rộng hơn các khởi nghĩ cùng thời nhưng vẫn không đủ đáp ứng để trở thành cuộc kháng chiến đủ để đánh bại thực dân Pháp và triều đình Nguyễn.

– Pháp lúc này còn mạnh lại có sự câu kết với thế lực phong kiến. Trong khi đó lực lượng nghĩa quân còn mỏng và yếu, cách thức tổ chức lãnh đạo còn nhiều hạn chế.

3.4. Ý nghĩa lịch sử:

– Tiêu biểu cho tinh thần quật khởi của nông dân Việt Nam

– Có tác dụng làm chậm quá trình xâm lược, bình định vùng trung du và miền núi phía Bắc của thực dân Pháp