1. Dàn ý phân tích bài thơ Nói với con của Y Phương hay nhất:
Mở bài:
- Giới thiệu đôi nét về tác giả Y Phương: sinh năm 1948, ông là người dân tộc Tày. Phong cách thơ thể hiện tâm hồn mạnh mẽ, trong sáng, chân thật cùng với lối tư duy giàu hình ảnh mang đậm bản sắc vùng cao.
- Giới thiệu bài thơ Nói với con: được sáng tác vào năm 1980. Nhà thơ mượn lời tâm sự của một người cha nói với con gợi nhớ về cội nguồn của mỗi con người đồng thời bộc lộ cảm xúc niềm cảm xúc tự hào đối với quê hương, dân tộc.
Thân bài:
a. Hình ảnh em bé lớn lên trong tình yêu thương của cha mẹ
- Hình ảnh đứa trẻ tập đi được miêu tả một cách rất giản dị và mộc mạc:
“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ.”
- Tiếng nói, tiếng cười: làm toát lên hình ảnh của một gia đình đầm ấm và hạnh phúc. Qua đó cho ta thấy tình yêu thương con của cha mẹ là vô bờ bến, chăm chút, dõi theo con từ những bước đi đầu đời.
b. Lời dạy con của cha mẹ về những đức tính cần có trong cuộc sống
Sống vui tươi, thân thiện và biết ơn:
- Hồn nhiên, yêu đời, yêu lao động: cài nan hoa khi đan lờ bắt cá, luôn ca hát trong lao động.
- Với giọng thơ xúc động, vui tươi, cha mẹ vừa nói với con vừa như nhớ lại những kỉ niệm đẹp của mình.
“Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”.
Sống kiên cường, hiên ngang, không ngại gian khó:
- Người cha luôn mong đứa con của mình sống luôn phải biết ơn những ông cha đời trước đã hi sinh xương máu của mình để xây dựng quê hương, không chê quê hương nguồn cội, không quản gian khó: “Sống trên đá không chê đá gập ghềnh/ Sống trong thung không chê thung nghèo đói”. Cha mẹ mong con có đủ sức mạnh cả về thể chất và tinh thần như “người đồng mình”.
- Người cha luôn mong người con ghi nhớ về cội nguồn quê hương, sống có ích cho đời để từ đó góp phần xây dựng quê hương đó chính là mối quan hệ thân thiết giữa con người với quê hương đất nước.
- Con người xây dựng nên quê hương, tạo ra phong tục tập quán rồi quê hương chính là nơi lưu giữ những phong tục tập quán ấy.
“Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh”
c. Lời dặn dò con về bản lĩnh làm người khi bước vào cuộc đời
- Lời dặn dò cuối cùng cha mẹ muốn nói với đứa con là “tuy thô sơ da thịt” nhưng khi rời khỏi gia đình, khi tự lập về cuộc sống của mình thì “không bao giờ nhỏ bé được”. Con người chỉ là da thịt “thô sơ” có thể ốm đau bệnh tật, mệt mỏi, nhưng phải luôn cố gắng sống hiên ngang, không “nhỏ bé” khuất phục cái xấu, cái bất công, không khuất phục trước mọi hoàn cảnh, không “nhỏ bé” chấp nhận chịu sống cúi đầu, giống như ông cha ta ngàn đời nay.
- Câu thơ cuối là tiếng lòng của người làm cha, làm mẹ với niềm hi vọng và lo lắng mong sao con sẽ trưởng thành nên người và sống hạnh phúc, tự do, có ích cho đời.
d. Nghệ thuật bài thơ
- Sử dụng thể thơ tự do với giọng điệu thơ giản dị, mộc mạc và trìu mến.
- Sử dụng những hình ảnh và ngôn ngữ sinh động nhưng không kém phần gần gũi của người dân vùng cao.
Kết bài:
- Khái quát lại giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật
- Bài thơ Nói với con đã góp phần giúp cho người đọc hiểu thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của dân tộc vùng cao đồng thời thể hiện ước nguyện của người cha mong con sống có ích với truyền thống tốt đẹp của quê hương, dân tộc.
2. Dàn ý phân tích Nói với con của tác giả Y Phương chi tiết:
Mở bài:
Giới thiệu tác giả Y Phương và bài thơ Nói với con:
- Nhà thơ Y Phương là người dân tộc Tày, ông sinh năm 1948 quê tại Trùng Khánh – Cao Bằng.
- Bài thơ thể hiện tình cảm gia đình đầm ấm, hạnh phúc, ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương đất nước và dân tộc mình.
Thân bài:
a. Tình yêu thương cùng sự chở che đùm bọc của gia đình và quê hương với đứa con.
- Người cha nhắc nhở con mình phải luôn nhớ về cội nguồn, luôn hướng tới tình cảm gia đình – cái nôi đã nuôi dưỡng con nên người.
- Người con lớn lên trong tình yêu thương vô bờ với sự nâng niu và mong chờ của cha mẹ.
“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai tiếng chạm tiếng cười”
=> Tác giả tạo ra được không khí ấm áp, quấn quýt, đầm ấm và hạnh phúc. Từng bước đi, từng tiếng nói, tiếng cười đều được cha mẹ chăm chút và đón nhận.
Người cha cho con biết niềm vui của lao động và tình nghĩa của quê hương.
- Người con lớn lên trong những câu hát, trong cuộc sống lao động cần củ của người đồng mình:
“Đan lờ cài đan hoa
Vách nhà ken câu hát”
- Người cha nhắc tới ngày cưới của mình đó là ngày hạnh phúc đẹp nhất trên đời.
”Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”.”
=> Người cha muốn nói với người con vẻ đẹp của vùng quê giàu truyền thống và nghĩa tình.
b. Phẩm chất đáng quý, tốt đẹp và truyền thống văn hóa của người đồng mình
- Người cha tự hào khi nhắc về cội nguồn của mình đối với con, gợi nhắc về sức sống bền bỉ, mạnh mẽ nhưng không kém phần cao đẹp của quê hương, dân tộc với mong muốn rằng con sẽ tiếp nối, phát triển trưởng thành trở thành người có ích.
- Cụm từ “người đồng mình” được nhắc nhiều lần đã khẳng định lên phẩm chất cao đẹp của người đồng mình, những lời nói giản dị, mộc mạc gợi lên sự yêu thương, gần gũi
- Phẩm chất của những người đồng mình dần được thể hiện qua những lời nói tâm tình của người cha đối với người con.
“Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh”
- Với việc sử dụng các biệp pháp điệp từ, điệp ngữ và cách so sánh cụ thể cùng với sự kết hợp với nhiều kiểu câu ngắn, câu dài khác nhau, đã khiến lời tâm tình của người cha góp phần khẳng định người miền núi tuy có nhiều khó khăn vất vả nhưng họ vẫn luôn kiên cường, sống mạnh mẽ, thiết tha với quê hương
c. Ước muốn của người cha
- Luôn mong con sống thủy chung với quê hương
- Mong con biết chấp nhận những khó khăn, thử thách và bằng ý chí, nghị lực và niềm tin của mình để vượt qua.
- Người đồng mình mộc mạc, giản dị, nhưng giàu ý chí và niềm tin, họ có thể thô sơ da thịt nhưng không hề nhỏ bé, yếu đuối về ý chí
- Người đồng mình luôn biết cách nâng cao quê hương, xây dựng và duy trì những truyền thống phong tục tập quán của quê hương mình.
- Người cha muốn nhắn nhủ con phải biết tự hào về truyền thống tốt đẹp và lối sống tình nghĩa với quê hương và người đồng mình.
Kết bài:
Bài thơ Nói với con giàu hình ảnh giản dị, mộc mạc nhưng vẫn thơ mộng khi Y Phương thấu hiểu và thể hiện được bản sắc người dân tộc của người miền núi.
3. Phân tích bài thơ Nói với con của Y Phương ý nghĩa nhất:
Trong nền văn học Việt Nam đề tài về tình cảm gia đình vốn không phải là một đề tài quá mới mẻ. Đối với đề tài quen thuộc này, nhà thơ Y Phương đã lựa chọn một khía cạnh hoàn toàn mới mẻ, điều này được thể hiện qua bài thơ “Nói với con” đây chính là một minh chứng tiêu biểu cho sự sáng tạo của ông. Bài thơ “Nói với con” với lời thơ thiết tha đầy xúc động trước những lời dặn dò của người cha đối với đứa con của mình, đó chính là những lời nhắc nhở, những lời khuyên nhủ đong đầy sự chân thành. Mở đầu bài thơ, ông đã đã gợi những liên tưởng về những bước chân bé nhỏ với những lời động viên, sự khuyến khích đến từ người cha, những lời nói ấy đầy sự dịu dàng:
“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai tiếng chạm tiếng cười”
Câu thơ trên đã gợi cho độc giả liên tưởng đến một đứa trẻ đang bắt đầu chập chững tập đi, những bước đi đầu tiên của đứa trẻ ấy đã hướng về người cha, người mẹ của mình, đây là những người thân gần gũi, thân thiết nhất với đứa trẻ. Bên cạnh những bước chân chập chững đó là ánh mắt đầy sự âu yếm của những người cha, người mẹ, mỗi một bước chân của người con đều khiến làm cho những người làm cha làm mẹ thấy hạnh phúc, vui mừng, tất cả những niềm vui, tiếng nói, tiếng cười đều xuất phát từ sự nỗ lực của người con. Đây cũng có thể hiểu là quá trình trưởng thành của người con, từ khi bắt đầu chập chững biết đi đến khi bi bô biết nói, biết cười, và từng quá trình trưởng thành ấy đều được người cha ghi nhớ và lưu giữ nó trong kí ức của chính mình. Tiếp đó là lời tâm sự đầy thiết thiết của người cha dành cho người con được thể hiện qua bốn câu thơ:
“Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài đan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa”
Người cha đã tâm sự với người con về những “người đồng mình” đó là những người thân thương, những người gần gũi cùng nhau sinh sống trong một không gian, họ đều là những con người chân quê nhưng luôn dành những tình cảm yêu thương, gắn bó nhất cho nhau, họ thấy vui khi thực hiện hoạt động sản xuất lao động “Đan lờ cài đan hoa”, tuy cuộc sống có vất vả nhưng họ vẫn luôn lạc quan và yêu đời, với những tiếng hò ngân nga “Vách nhà ken câu hát”. Cụm từ “Rừng cho hoa” thì ở đây hoa chính là nguồn tài nguyên, nguồn sống có thể duy trì, nuôi dưỡng được những sự sống của con người.
Tiếp nối mạch cảm xúc đó, là những lời tâm sự của người cha về sự ra đời của người con, đó chính là sự kết tinh yêu thương của hai tấm lòng, hai trái tim có cùng chung nhịp đập. Trong kí ức của người cha thì ngày đẹp nhất và có ý nghĩa nhất trên đời, đó là “ngày cưới”, ngày kết nối giữa hai tấm lòng yêu thương với nhau. Người cha như muốn nói với đứa con của mình về những ký ức vui vẻ của mái nhà hạnh phúc, bởi người con được sinh ra trong tình yêu thương, gắn kết của cha mẹ, đây chính là một gia đình thật hạnh phúc.
“Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn Xa nuôi chí lớn
Dẫu sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh,
Sống trong thung không chê thung nghèo đói”
Tiếp đó, là những lời dạy của người cha với đứa con của mình, những lời dạy chứa đựng đầy sự chân thành nhưng cũng không kém phần nghiêm khắc. Những “người đồng mình” họ không chỉ biết yêu thương lẫn nhau, gắn bó giúp đỡ nhau trong cuộc sống mà họ còn là những con người tài giỏi, có chí lớn. Những nỗi buồn của quê hương, dân tộc được đo bằng chiều cao của núi “Cao đo nỗi buồn” tuy thăng trầm nhưng không bị lãng quên mà ấp ủ chí lớn. Cho dù cuộc sống có đói nghèo, có gặp khó khăn thì cũng phải nên thích nghi, hãy cố gắng phấn đấu cải tạo lại nó không chê bai hay phủ nhận về nguồn gốc, cội nguồn của chính mình “Sống trên đá không chê đá gập ghềnh/ Sống trong thung không chê thung nghèo đói”.
Mượn lời người cha tâm tình với đứa con của mình, nhà thơ Y Phương nhắc nhở về cội nguồn của mỗi con người, qua đó thể hiện niềm tự hào về sức sống bền bỉ mạnh mẽ cùng với đó là phẩm chất tốt đẹp của dân tộc, nguồn gốc, quê hương của mình.
4. Phân tích bài thơ Nói với con của Y Phương hay nhất:
Nhà thơ Y Phương sinh năm 1948 tên thật là Hứa Vinh Sước là một người dân tộc Tày, quê ông ở huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Năm 1968 ông nhập ngũ và phục vụ trong quân đội cho đến năm 1981 thì ông bắt đầu chuyển công tác tại Sở Văn hóa- Thông tin Cao Bằng. Y Phương được bầu làm Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Cao Bằng vào năm 1993. Bài thơ Nói với con của Y Phương nằm trong mạch nguồn cảm hứng về lòng thương yêu con cái, mong ước thế hệ mai sau sẽ tiếp nối xứng đáng và phát huy truyền thống tốt đẹp của tổ tiên, của quê hương của mình. Qua bài thơ nhà thơ đã thể hiện riêng qua những lời tâm tình, nhắn nhủ của người cha gửi cho người con.
Tình yêu thương của cha mẹ, sự đùm bọc của cội nguồn quê hương đối với con cái là sự vô hạn. Ở bốn câu thơ đầu tiên, với những hình ảnh giản dị, chân thực nhà thơ Y Phương đã phản ánh sinh động không khí gia đình quấn quýt, đầm ấm:
“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười.”
Cách thể hiện của nhà thơ thật sáng tạo, độc đáo. Khi người con chập chững bắt đầu biết đi, từng bước đi, tiếng nói, tiếng cười của con đều được những bậc làm cha làm mẹ nâng niu, chăm chút, vui mừng khôn xiết đón nhận. Ngôi nhà hạnh phúc luôn luôn rộn rã tiếng nói, tiếng cười. Người con trưởng thành trong cuộc sống lao động chăm chỉ cần cù của cha mẹ, trong khung cảnh thiên nhiên quê hương thơ mộng, đẹp đẽ.
Theo dõi quá trình trưởng thành của người con, cha mẹ lại càng yêu thương mảnh đất quê hương của con mình đó là mảnh đất do tổ tiên để lại. Câu thơ chứa chan tình sâu nghĩa nặng “Người đồng mình yêu lắm con ơi!” Nhà thơ Y Phương tự hào về những người đồng mình cùng nhau chung sống trên mảnh đất quê hương đã nuôi dưỡng cho con mình nên vóc nên người. Cuộc sống vui tươi lao động cần cù của đồng bào dân tộc đã được nhà thơ miêu tả qua các hình ảnh thơ mộng như trong thần thoại thể hiện qua hai câu thơ:
“Đan lờ cài nan hoa,
Vách nhà ken câu hát.”
Sử dụng động từ “cài” và “ken” vừa diễn tả động tác của hoạt động lao động cụ thể của đồng bào, bên cạnh đó vừa nói lên sự hòa hợp, gắn bó thân thiết trong đời sống vật chất, tinh thần của người dân miền núi. Thêm vào đó, rừng núi quê hương đã luôn chở che, nuôi dưỡng biết bao thế hệ cả về tâm hồn lẫn lối sống:
“Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng.”
Chính nơi cội nguồn, quê hương đã tạo cho người làm cha làm mẹ cuộc sống hạnh phúc bền lâu “Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới/ Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.” Người cha tự hào về người đồng mình dù cuộc sống có vất vả mà họ vẫn luôn mạnh mẽ, sống phóng khoáng, gắn bó sâu nặng với quê hương dẫu có khó khăn, gian khổ, đói nghèo. Người cha mong người con chung thủy với quê hương, biết chấp nhận những gian nan thử thách và vượt qua chúng bằng ý chí, nghị lực, bằng niềm tin vững chắc của mình:
“Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc.”
Người đồng mình sống mộc mạc, giản dị nhưng họ giàu chí khí và nghị lực. Da thịt của họ có thể thô sơ nhưng tâm hồn và khí phách họ không hề nhỏ bé. Họ có ước mong xây dựng cội nguồn quê hương ngày càng trở nên tươi đẹp hơn. Bằng sự lao động cần cù của những con người ấy đã tạo nên những truyền thống, phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc, của quê hương. Người cha luôn mong muốn người con phải biết ơn và tự hào về dân tộc, quê hương mình, để con có đủ tự tin và đủ sức mạnh mà vững bước trên đường đời:
“Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.”
Với bố cục chặt chẽ, cùng với cách dẫn dắt tự nhiên, giọng điệu trìu mến, thiết tha, điều này được thể hiện rõ nét nhất ở các câu thơ mang ngữ điệu cảm thán. Tác giả Y Phương đã xây dựng thành công nhân vật cùng với những hình tượng thơ vừa cụ thể vừa khái quát, giản dị, mộc mạc mà vẫn giàu chất thơ, mang đậm sắc thái chân thực, hồn nhiên và gợi cảm của thơ ca vùng cao.
Bài thơ đã thể hiện được những điều tâm huyết nhất của người cha muốn truyền lại cho người con của mình. Đó chính là lòng tự hào và sức sống mãnh liệt, bền bỉ, cùng với truyền thống tốt đẹp của dân tộc, quê hương và niềm tin vững chắc khi con bước vào đường đời.
5. Phân tích bài thơ Nói với con của Y Phương ngắn gọn nhất:
Trong dòng chảy văn học Việt Nam bài thơ “Nói với con” của nhà thơ Y Phương đã mang đến một nét vẽ lạ về quê hương, gửi gắm biết bao sự thấm thía, bùi ngùi. Tình cảm gia đình, tha thiết, trìu mến không kém phần sâu lắng đã bắt mạch chảy cho bao nhiêu những trang viết. Bước vào trang thơ Y Phương đã thể hiện được sự giản dị, mộc mạc, chân thật thấm thía:
“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười”
Khổ thơ đã khắc họa hình ảnh của đứa trẻ chập chững bắt đầu bước những bước chân đầu tiên, trong vòng tay yêu thương của cha mẹ. Câu thơ giản dị mộc mạc nhưng thấm thía, bởi nó thể hiện công sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ. Nối tiếp mạch cảm xúc đó, nhà thơ nói về “người đồng mình”:
“Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”.
Những câu thơ mộc mạc tác giả đã cho thấy niềm tự hào, xúc động của mình trước những đôi bàn tay đầy sự khéo léo, nghệ thuật như những người nghệ sĩ của những người dân quê hương. Ở họ còn thể hiện một tấm lòng chan chứa tình yêu thương, lòng bao dung và sự trìu mến “cho những tấm lòng”. Sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hoá góp phần giúp nhà thơ nhấn mạnh rõ hơn vẻ đẹp tâm hồn của người dân tộc, quê hương mình, họ vừa cần cù, chịu khó vừa luôn yêu thương, đùm bọc lẫn nhau. Hai câu thơ cuối của đoạn thơ đã đưa người cha trở về với niềm vui bất tận của mình trong ngày cưới, để nhắc con rằng: Con không chỉ lớn lên bằng sự đùm bọc, yêu thương của quê hương mà còn bằng tình yêu thương vô bờ bến của cha mẹ. Hay mạch nguồn nuôi dưỡng con nên người, để con trưởng thành bước ra ngoài thế giới, chính là cha mẹ và quê hương. Với những hình ảnh mộc mạc, mang đậm màu sắc miền núi, nhà thơ đã khắc họa tầm vóc cao đẹp của người đồng mình. Tác giả lấy cái chiều cao vời vợi của núi để nói về nỗi lòng thăm thẳm của người quê hương, lấy cái xa xăm của không gian để nói về ý chí bất tử của họ. Thiên nhiên song hành, sánh đôi cùng con người trưởng thành, Y Phương đã lấy cái hùng vĩ bất tận của thiên nhiên để đậm tô thêm tầm vóc của những con người quê hương. Qua đó, đã nhắc nhở con bằng những bài học thấm thía: dẫu có gặp muôn ngàn khó khăn, gập ghềnh trắc trở, cũng không được oán thán, chê trách, phải biết cách chấp nhận và vượt qua khó khăn, gian nan để bản thân thêm trưởng thành. Câu thơ “chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con”, lần nữa đã nhấn mạnh tầm vóc cao lớn, oai hùng của người đồng mình.
“Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục”
Tác giả đã sử dụng những chất liệu quê hương rất mộc mạc, giản dị nhưng vẫn mang sức khái quát sâu xa. Câu thơ giống như lời đúc kết, khẳng định đầy tự hào rằng: những con người quê hương bao đời nay luôn cần cù, chăm chỉ, lam lũ làm ăn, tự mình kiến tạo xây đắp nên giá trị tinh thần truyền thống quý báu tốt đẹp của quê hương, lấy đó làm gốc rễ để hàng nghìn thế hệ học hỏi, noi gương theo. Càng về cuối bài thơ thì xúc càng dâng trào, và lắng đọng thiêng liêng:
“Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.”
Vẫn là cách nói giản dị nhưng thấm thía triết lý sâu xa. Nhà thơ muốn nhắn gửi con, sau này khi bước trên đường đời, có nhiều khó khăn thử thách, gập ghềnh trắc trở, những khó khăn sẽ quật ngã bước chân mình, thì con cần phải mạnh mẽ, can đảm, kiên cường. Dù có nhỏ bé, đơn độc, nhưng hãy nhớ rằng quê hương và gia đình luôn ở sau con, luôn là điểm tựa và sức mạnh để con vững bước. Tiếng “nghe con” nghe trầm ấm đến lạ, giông như một lời nhắn nhủ, mà cũng như một lời động viên thương yêu, trìu mến như chất chứa bao tình yêu niềm hi vọng vào bước đường con sẽ đi.
Qua bài thơ, người đọc cảm nhận được tình cảm yêu thương thắm thiết của cha mẹ đối với con cái nói chung và tình yêu quê hương sâu nặng của nhà thơ Y Phương nói riêng.
THAM KHẢO THÊM:
