1. Nguyên nhân sâu xa dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất:
Chiến tranh thế giới thứ nhất là một cuộc xung đột khốc liệt và định hình nhiều sự kiện lịch sử sau này. Để hiểu được nguyên nhân sâu xa của chiến tranh, chúng ta cần phải xem xét các yếu tố kinh tế, chính trị, quân sự và ngoại giao của các nước đế quốc chủ nghĩa vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX. Chiến tranh thế giới thứ nhất là một cuộc chiến tranh thế giới bắt nguồn tại châu Âu từ năm 1914 đến năm 1918, kéo theo hơn 19 triệu người thiệt mạng và gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho nhân loại. Nguyên nhân sâu xa dẫn đến cuộc chiến tranh này là do sự phát triển không đồng đều về kinh tế và chính trị của các nước tư bản chủ nghĩa, dẫn đến mâu thuẫn giữa các nước đế quốc về thuộc địa, đặc biệt là giữa Anh và Đức.
Một trong những nguyên nhân sâu xa là sự phát triển không đồng đều của các nước đế quốc, dẫn đến mâu thuẫn về thuộc địa và thị trường. Các nước đế quốc “già” như Anh, Pháp đã có nhiều thuộc địa ở châu Phi, châu Á và châu Mỹ, trong khi các nước đế quốc “trẻ” như Mỹ, Đức, Nhật Bản lại có ít thuộc địa hơn. Các nước đế quốc “trẻ” muốn mở rộng ảnh hưởng của mình và cạnh tranh với các nước đế quốc “già” về nguồn tài nguyên, thương mại và quyền lực. Điển hình là Đức, một nước có nền kinh tế và quân sự hùng mạnh nhưng lại bị giới hạn về lãnh thổ và thuộc địa. Đức đã có những chính sách xâm lược và hung hăng để chiếm lấy các vùng lãnh thổ và thuộc địa của Anh và Pháp ở châu Âu, châu Phi và châu Á.
Một nguyên nhân khác là sự hình thành hai khối liên minh quân sự đối lập ở châu Âu: Liên minh (Đức, Áo-Hung, Ý) và Hiệp ước (Anh, Pháp, Nga). Cả hai khối liên minh đều nuôi mộng xâm lược và cướp bóc lãnh thổ, thuộc địa của nhau. Các hiệp ước song phương giữa các nước trong hai khối liên minh đã tăng cường sự căng thẳng và gắn kết giữa các bên. Khi một cuộc xung đột nổ ra giữa hai nước trong hai khối liên minh, các nước khác sẽ buộc phải tham gia vào chiến tranh để ủng hộ đồng minh của mình.
Từ các nguyên nhân trên, ta có thể thấy rằng chiến tranh thế giới thứ nhất là kết quả của sự tranh giành quyền lực và lợi ích của các nước tư bản chủ nghĩa. Cuộc chiến tranh này đã phơi bày bản chất xấu xa của chủ nghĩa đế quốc và làm rung chuyển thế giới.
2. Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất:
Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến bùng nổ chiến tranh là vụ ám sát thái tử Áo-Hung Franz Ferdinand tại Sarajevo. Duyên cớ cho cuộc chiến tranh bùng nổ là sự kiện ngày 28/6/1914, thái tử Áo – Hung bị một phần tử khủng bố ở Xéc-bi ám sát tại Bô-xni-a. Vụ ám sát do một thành viên của tổ chức Bàn Tay Đen (một tổ chức bí mật của Serbia) tiến hành. Đây là một vùng đất mà Áo – Hung muốn sát nhập vào đế quốc của mình, nhưng lại bị phản đối của người dân địa phương và Nga. Vụ ám sát đã khiến Áo-Hung tức giận. Quân phiệt Đức và Áo đã chớp lấy cơ hội này để gây chiến tranh. Họ đã đưa ra những yêu sách khắt khe với Xéc-bi, và khi không được chấp nhận, đã tuyên chiến với nước này vào ngày 28/7/1914. Nga, là đồng minh của Serbia, đã tuyên bố ủng hộ Serbia và chuẩn bị cho chiến tranh. Đức, là đồng minh của Áo-Hung, đã tuyên bố ủng hộ Áo-Hung và tuyên chiến với Nga vào ngày 1/8/1914. Anh và Pháp, là đồng minh của Nga, cũng đã tuyên chiến với Đức và Áo-Hung. Như vậy, một cuộc xung đột nhỏ đã trở thành một cuộc chiến tranh toàn cầu.
Đó là những nguyên nhân sâu xa và trực tiếp dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất. Chiến tranh đã gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho nhân loại, như sự sụp đổ của các đế quốc lục địa, sự bất ổn và cách mạng ở nhiều nước, sự thành lập của Hội Quốc Liên, sự thay đổi của bản đồ chính trị thế giới và sự hình thành của các quốc gia mới.
3. Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc như thế nào?
Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc vào lúc 11 giờ sáng ngày 11 tháng 11 năm 1918, khi Đức ký một hiệp định ngừng chiến (armistice) với các nước Đồng minh (Anh, Pháp và Mỹ). Hiệp định ngừng chiến được ký trong một toa xe lửa bên ngoài Compiègne, Pháp. Hiệp định này là kết quả của những cuộc đàm phán giữa Đức và Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson, dựa trên những điều kiện hòa bình mà ông đưa ra vào tháng 1 năm 1918. Các nước Đồng minh đã chấp nhận một phần các điều kiện này, nhưng cũng đặt ra những yêu cầu khắt khe hơn với Đức, như việc rút quân khỏi các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng, giao nộp vũ khí và tàu chiến, và chịu trách nhiệm về chi phí chiến tranh.
Hiệp định ngừng chiến chỉ là một biện pháp tạm thời để dừng lại các hoạt động quân sự. Các cuộc đàm phán hòa bình chính thức diễn ra sau đó tại Versailles, Pháp, từ tháng 1 đến tháng 6 năm 1919. Các nước Đồng minh đã đưa ra những điều khoản hòa bình khắc nghiệt với Đức và các nước Liên minh Trung tâm khác, như Áo-Hung, Thổ Nhĩ Kỳ và Bulgaria. Đức không được mời tham gia vào các cuộc đàm phán và buộc phải chấp nhận Hiệp ước Versailles mà không có sự thỏa hiệp. Theo Hiệp ước Versailles, Đức phải công nhận trách nhiệm duy nhất về việc gây ra chiến tranh, trả tiền bồi thường cho các nước Đồng minh (132 tỷ gold mark), từ bỏ một số lãnh thổ và thuộc địa, giảm quân số và vũ khí, và không được gia nhập Liên Hợp Quốc (tiền thân của Liên Hiệp Quốc).
Hiệp ước Versailles đã gây ra sự bất mãn và oán giận trong dư luận Đức. Nhiều người Đức cho rằng họ bị xử bất công và bị hạ thấp. Hiệp ước cũng đã gây ra những hậu quả lâu dài cho chính trị và kinh tế của châu Âu và thế giới. Nó đã làm yếu đi sức mạnh của các nước châu Âu, tạo điều kiện cho sự lên ngôi của Mỹ và Liên Xô, làm dấy lên các cuộc cách mạng và phong trào dân tộc ở nhiều nơi, và gieo rắc hạt giống cho sự bùng nổ của chiến tranh thế giới thứ hai.
4. Hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất:
Hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918) là rất lớn và ảnh hưởng sâu sắc đến cả châu Âu và thế giới.
– Mất mát về con người: Chiến tranh thế giới thứ nhất đã gây ra mất mát về con người vô cùng lớn. Khoảng 17 triệu người đã thiệt mạng và hàng triệu người khác bị thương hoặc tàn tật. Đây là một thảm họa nhân đạo không thể đo lường được.
– Hủy hoại về hạ tầng và kinh tế: Chiến tranh đã tàn phá nghiêm trọng hạ tầng và kinh tế của nhiều quốc gia. Các công trình công cộng, đường sắt, cầu đường, nhà máy và cơ sở sản xuất bị phá hủy hoặc bị hư hỏng nặng nề. Điều này gây ra khó khăn kinh tế kéo dài sau chiến tranh.
– Sự thay đổi về bản sắc văn hóa: Chiến tranh đã gây ra sự thay đổi về bản sắc văn hóa trên khắp châu Âu. Các giá trị truyền thống, niềm tin và quan điểm xã hội bị xáo trộn. Tình dục, mất đạo đức và tuyệt vọng trở thành những đặc trưng của thời kỳ sau chiến tranh.
– Sự thay đổi trong bản đồ chính trị: Chiến tranh đã làm thay đổi đáng kể bản đồ chính trị của thế giới. Các đế chế truyền thống như Đế quốc Nga, Đế quốc Đức và Đế quốc Áo-Hung đã sụp đổ, và nhiều quốc gia mới được thành lập hoặc thay đổi ranh giới.
– Mở ra đường cho Chiến tranh thế giới thứ hai: Hậu quả chính của Chiến tranh thế giới thứ nhất là việc mở ra đường cho sự nổi lên của Chủ nghĩa phát xít và cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai. Những bất bình đẳng, tranh chấp và căng thẳng sau chiến tranh đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự gia tăng của các chính đảng cực đoan và cuối cùng dẫn đến cuộc chiến tranh lớn hơn sau đó.
Tổng kết, Chiến tranh thế giới thứ nhất đã để lại những hậu quả đáng kể về mất mát về con người, hủy hoại về hạ tầng và kinh tế, sự thay đổi về bản sắc văn hóa, thay đổi trong bản đồ chính trị và mở ra đường cho Chiến tranh thế giới thứ hai. Những hậu quả này đã ảnh hưởng sâu sắc đến thế giới và vẫn còn hiệu lực cho đến ngày nay.
