1. Tác giả Chu Quang Tiềm:
1.1. Tiểu sử cuộc đời của Chu Quang Tiềm:
Chu Quang Tiềm là một trong những nhà văn, nhà mỹ học và nhà lý luận văn học nổi tiếng của Trung Quốc. Ông sinh năm 1897 tại huyện Đông Thành, tỉnh An Huy và mất năm 1986, để lại nhiều tác phẩm văn học đặc sắc.
Chu Quang Tiềm cũng là một nhà văn nổi tiếng trong lịch sử văn học Trung Quốc. Các tác phẩm của ông hiện đại, đầy cảm hứng và đầy tính triết lý. Ông có nhiều đóng góp cho lĩnh vực văn hóa nghệ thuật Trung Quốc với nhiều tác phẩm tiêu biểu được xuất bản dưới nhiều bút danh khác nhau.
Cuộc đời Chu Quang Tiềm đã để lại cho thế hệ văn hóa nhân loại nhiều tác phẩm văn hóa nghệ thuật lớn. Với các tác phẩm của mình, ông đã truyền cảm hứng cho nhiều tác giả trẻ và góp phần làm cho nền văn học Trung Quốc trở nên đa dạng và phong phú hơn bao giờ hết.
1.2. Sự nghiệp sáng tác của Chu Quang Tiềm:
– Tác phẩm, sách vở của Chu Quang Tiềm là nguồn tư liệu phong phú, trong đó phong cách trong sáng, có ảnh hưởng sâu rộng trong giới học thuật và nghệ thuật. Một số tác phẩm tiêu biểu của Chu Quang Tiềm như “Tâm lý nghệ thuật”, “Bàn về thơ”, “Bàn về đọc sách”,…
– Văn chính luận của Chu Quang Tiềm có văn phong nhẹ nhàng nhưng vẫn đầy luận cứ xác đáng, lập luận chặt chẽ, dẫn chứng sinh động và sức thuyết phục sâu sắc.
2. Hoàn cảnh sáng tác bài bàn về đọc sách:
Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiến là một trong những tác phẩm chính luận tiêu biểu của ông được trích trong “Trung Quốc danh nhân khảo về vui buồn đọc sách” tại Bắc Kinh năm 1995 và được nhà văn Trần Đình Sử dịch ra tiếng việt.
– Phần 1: (“Giáo dục…Thế giới mới”): Tầm quan trọng của việc đọc sách
– Phần 2: (Tiếp theo phần “tiêu hao lực lượng”): Những khó khăn, dễ sai lệch của việc đọc sách hiện nay.
– Phần 3: (còn lại): Bàn về phương pháp đọc.
3. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật:
– Chu Quang Tiềm trong bài viết khẳng định đọc sách là con đường quan trọng để tích lũy và nâng cao học vấn. Từ những sai lầm trong cách đọc, tác giả hướng đến một cách đọc sách khoa học và hợp lý cho mọi người
– Bài văn đã nêu và bàn về một vấn đề có ý nghĩa trong cuộc sống. Lập luận rõ ràng, thuyết phục. Bố cục bài viết hợp lý, chặt chẽ, các ý được dẫn dắt tự nhiên. Lối viết giàu hình ảnh, nhiều so sánh thú vị.
4. Phân tích ý nghĩa nhan đề Bàn về đọc sách:
Chu Quang Tiềm (1897-1986) là một nhà mỹ học và nhà lý luận văn học nổi tiếng của Trung Quốc. Bài viết về đọc sách là kết quả của quá trình tích lũy và suy nghĩ của tác giả muốn truyền lại kinh nghiệm cho các thế hệ sau.
Mọi người đều biết rằng đọc sách là một cách quan trọng để bổ sung và tăng cường giáo dục. Sách ngày nay nhiều, phải biết chọn sách mà đọc. Tốt hơn là đọc ít hơn và hiểu nhiều hơn. Cần kết hợp đọc rộng với đọc sâu, giữa sách thường thức và sách nghiệp vụ.
Đọc sách phải có kế hoạch và mục đích nhất quán, lâu dài, không tùy tiện mà phải vừa đọc vừa suy ngẫm. Qua bài Bàn về đọc sách, tác giả Chu Quang Tiềm đã trình bày phương pháp đọc đúng với lập luận chặt chẽ, dẫn chứng sinh động. Bố cục của bài chia làm 3 phần rõ ràng. Các ý kiến được dẫn dắt rất tự nhiên.
Mở đầu bài viết, tác giả đưa ra quan điểm khẳng định: Giáo dục không chỉ là đọc, mà đọc vẫn là một con đường quan trọng của giáo dục. Để làm sáng tỏ luận điểm này, Chu Quang Tiềm đã sắp xếp các ý theo trình tự hợp lý: Giáo dục con người được lưu truyền qua sách vở. Sách là kho tàng tri thức quý giá. Nếu chúng ta muốn tiến lên, chúng ta phải lấy những thành tựu mà nhân loại đã tích lũy được trong hàng ngàn năm làm điểm xuất phát.
Vậy cuốn sách nào có ảnh hưởng to lớn và sâu sắc đến đời sống con người như vậy? Có thể nói, sách là một trong vô số điều kỳ diệu mà nhân loại đã tạo ra. Hàng nghìn năm trước, khi chưa có chữ viết, chưa có giấy bút, con người đã nghĩ đến tác dụng của sách và đã có những hình thức đầu tiên của sách. Ở Trung Quốc, Ấn Độ, Hy Lạp, La Mã… cổ thư, hình vẽ ước lệ khắc trên xương thú, trên mai rùa, trên vách đá hay văn tự cổ viết trên thẻ tre, trên da dê…
Sách là kho tàng chứa đựng những khám phá, hiểu biết và suy ngẫm về đời sống vật chất và tinh thần phong phú, đa dạng của con người. Tất cả những gì đã xảy ra trong lịch sử phát triển của loài người mà con người cảm thấy cần được lưu giữ và truyền lại cho các thế hệ mai sau đều được ghi lại trong sách.
Trong cuộc sống, nếu không có những cuốn sách vừa cung cấp kiến thức mới, vừa giúp giải trí sau những giờ học tập và làm việc căng thẳng, chúng ta sẽ ra sao? Thật vậy, nhờ có sách mà sự hiểu biết của chúng ta ngày càng được mở rộng và nâng cao. Những cuốn sách nhỏ mang đến cho chúng ta những điều lớn lao, mới mẻ và thú vị.
Đến với sách, chúng ta không chỉ biết những sự việc diễn ra hàng ngày trên thế giới, mà còn biết được những sự kiện đã xảy ra từ xa xưa trong lịch sử loài người. Cuốn sách còn là một người hướng dẫn tận tình và năng động, sẵn sàng đưa bạn chu du khắp thế giới, đến những danh lam, thắng cảnh nổi tiếng.
Chính vì thế Chu Quang Tiềm đã nhận xét: Giáo dục không chỉ là công việc của một cá nhân, mà là công việc của toàn nhân loại. Toàn bộ nền giáo dục cho đến giai đoạn hiện nay là thành quả của cả nhân loại nhờ sự phân công và nỗ lực ngày đêm tích lũy. Những thành tích đó không bị chôn vùi mà được sử sách ghi lại và lưu truyền. Sách là kho tàng quý giá lưu giữ di sản tinh thần của nhân loại, cũng có thể nói là những mốc son trên con đường tiến hóa học thuật của nhân loại.
Học vấn thường được hiểu là trình độ kiến thức của một người có học. Mức độ hiểu biết này được nâng cao dần qua từng cấp học (phổ thông, đại học, cao học…) và quá trình tự học kéo dài suốt đời. Học vấn của một người không chỉ giới hạn trong một lĩnh vực mà còn có thể mở rộng ra nhiều lĩnh vực khác. Học đem lại lợi ích và hạnh phúc cho con người: Lông công làm đẹp, học làm đẹp người (tục ngữ cổ). Ông cha ta đã dạy con cháu: Nhân vô học, tri kỉ. (Thất học không biết đúng sai.) Hoặc: Học thì như cơm như nếp, không học thì như rơm như cỏ. Tác giả bài viết khẳng định:
Nếu chúng ta muốn tiến lên từ văn hóa học thuật của thời kỳ này, chúng ta nhất định phải lấy những thành tựu của nhân loại trong quá khứ làm điểm xuất phát. Nếu xóa bỏ tất cả những thành tựu mà nhân loại đã đạt được trong quá khứ, có lẽ chúng ta đã lùi lại nơi chúng ta bắt đầu từ vài trăm năm, thậm chí vài nghìn năm trước. Khi đó, dù bạn có tiến lên, bạn cũng chỉ lùi lại, khiến bạn thụt lùi.
Tiếp theo, ông đưa ra quan điểm của mình: Tại sao mọi người nên đọc sách? Ở phần này, Chu Quang Tiềm đã phân tích tầm quan trọng và ý nghĩa thiết yếu của việc đọc sách: Đọc sách là để trả nợ những thành tựu đã qua của nhân loại, để ôn lại những kinh nghiệm và tư tưởng của con người được tích lũy qua hàng ngàn năm trong vài thập kỷ ngắn ngủi, là để tận hưởng kiến thức và giáo lý mà nhiều người trong quá khứ đã làm việc chăm chỉ để có được. Với sự chuẩn bị như vậy, một người có thể thực hiện một hành trình vạn dặm trên con đường học vấn, để khám phá thế giới mới.
Trên con đường phát triển của con người, sách có ý nghĩa to lớn. Cuốn sách đã ghi chép, cô đọng và truyền tải tất cả những tri thức, thành tựu khoa học mà nhân loại đã dày công nghiên cứu, tích lũy qua nhiều thời đại. Có thể coi những cuốn sách có giá trị như những cột mốc đánh dấu sự tiến hóa về mặt học thuật của nhân loại. Sách trở thành kho tàng di sản tinh thần quý báu mà nhân loại đã có được qua hàng ngàn năm.
Không có gì giúp mọi người phát triển trí tưởng tượng của họ như đọc sách. Sách mở ra cho chúng ta một thế giới hoàn toàn mới không phụ thuộc vào bất cứ thứ gì ngoài trí tưởng tượng. Đọc sách còn làm giàu cho ta về mặt ngôn ngữ và mở rộng khả năng liên tưởng.
Vì sách có ý nghĩa và tầm quan trọng to lớn như vậy nên đọc sách là một cách để tích lũy và nâng cao kiến thức. Đối với mỗi người, đọc sách là hành trang chuẩn bị bước vào cuộc sống tự lập, bước vào con đường học vấn để hoàn thiện bản thân. Chúng ta không thể phát huy những thành tựu mới trong lĩnh vực văn hóa, học thuật nếu không biết tiếp thu và kế thừa một cách sáng tạo những thành tựu của các thời đại đã qua.
Đọc sách có khó không? Tại sao chọn sách cẩn thận trước khi đọc lại là điều quan trọng? Trong tình hình hiện nay, số lượng đầu sách ngày càng nhiều, việc chọn và đọc sách không hề đơn giản. Hãy xem ý kiến của Chu Quang Tiềm về việc chọn sách. Ông chỉ ra hai mối nguy thường gặp khi chọn sách. Một là quá nhiều sách khiến mọi người không đọc chuyên sâu. Thứ hai, nó dễ khiến người đọc lạc lối.
Hiện tượng sách xuất hiện quá nhiều dễ khiến người ta rơi vào thói quen ăn sống mà không tiêu hóa nổi và suy ngẫm. Tác giả trích dẫn câu chuyện đọc sách của người xưa để phân tích mối nguy này: Các học giả Trung Quốc cổ đại vì khó kiếm sách nên đã mất cả đời mới đọc xong một bộ kinh. Sách tuy ít đọc nhưng khi đã đọc thì đọc bằng miệng, sẵn sàng ghi chép, thuộc lòng, thấm vào xương tủy, biến nó thành nguồn động lực tinh thần mà cả đời cũng không dùng được.
Đồng thời, ông phê phán cách đọc sách của nhiều người hiện nay: Sách bây giờ dễ tìm, một học giả trẻ tuổi có thể khoe rằng mình đã đọc hàng nghìn cuốn sách. “Thấy” thì nhiều mà “còn lại” thì ít, cũng như ăn uống, càng tích tụ những thứ không tiêu càng dễ sinh ra bệnh đau dạ dày, nhiều thói hư tật xấu, mang tiếng nông nổi là chuyện thường tình sinh ra từ cách ăn sống đó.
Đặc biệt, bài văn này còn thu hút người đọc bởi bố cục chặt chẽ, hợp lí. Các ý kiến được dẫn dắt rất tự nhiên, lối hành văn giàu hình ảnh. Nhiều chỗ tác giả sử dụng những so sánh, ví von rất thú vị. Đây có thể coi là một bài học bổ ích và thiết thực cho mọi người trong quá trình học tập và chuẩn bị kiến thức cho cuộc sống.
