Khái niệm Jailbreak giờ chỉ còn là dĩ vãng, có trách là trách iOS đã làm quá tốt

Khái niệm jailbreak đã từng đi liền với iPhone vào những ngày chớm nở của iOS và từ đó phát triển song hành cùng hệ điều hành này từ thế hệ này sang thế hệ khác. Tuy nhiên, iPhone cùng với iOS càng phát triển thì việc jailbreak thiết bị càng bị ngó lơ, thậm chí cộng đồng cũng người dùng jailbreak đã không còn đông đảo như trước. Tất cả là do iOS và iPadOS đã làm quá tốt trong việc lắng nghe người tiêu dùng.

Thậm chí, hiện giờ nhắc đến jailbreak, mình còn nghĩ đến khái niệm bẻ khoá máy chơi game hơn là bẻ khoá bảo mật trên iPhone, iPad. Dù cho trước đó mình đã từng là một “con nghiện” jailbreak – hễ cứ có jailbreak iOS mới thì mới chịu lên, nhưng tất cả chỉ còn là dĩ vãng.

Thuật ngữ jailbreak xuất hiện từ năm 2007, được dùng để ám chỉ các phương thức truy cập không chính thống vào sâu bên trong hệ thống của hệ điều hành iOS, hỗ trợ người dùng can thiệp vào các tệp gốc có quyền hạng lớn, nôm na là có thể tuỳ ý tuỳ biến bất kỳ phần cốt lõi nào bên trong hệ điều hành mà Apple có muốn cũng không can thiệp được.

Các phương pháp jailbreak được thay đổi theo từng năm dựa trên lỗ hổng đang tồn đọng của phiên bản iOS vào lúc đó, do vậy việc jailbreak máy còn đóng vai trò như một cuộc “dò” lỗi của Apple.

Phiên bản jailbreak đầu tiên mở ra một bước “đột phá” cho hệ điều hành iOS: cài nhạc chuông tự do trên iPhone và đồng thời hỗ trợ cài game từ nguồn ngoài, có một số trường hợp khác jailbreak để tuỳ biến giao diện iOS khiến nó vui nhộn như Android. Đáng buồn thay, qua từng năm đã không còn ai mặn mà với những tweak trên Cydia và việc jailbreak iPhone nữa, khi họ đang có được những thứ họ từng muốn khi jailbreak năm xưa.

Phải thừa nhận rằng iOS khi xưa rất tù túng

iPhone 2G thuở “hồng hoang” dù là một thiết bị hiện đại nhất ở thời điểm đó nhưng không có nghĩa là mọi tính năng đều được hỗ trợ, nhạc chuông tự do cài như trên điện thoại Nokia được, tính năng copy paste cơ bản cũng không có,… và các tiện ích cũng chưa đến mức đồ sộ như hiện nay. Do đó, xuất phát từ nhu cầu của chính những người dùng chúng ta – jailbreak và Cydia ra đời.

Ngoài ra, ở thời kỳ sau đó khi Android ở những phiên bản Gingerbread hay KitKat đã đạt đến ngưỡng tuỳ biến cao nhất đã hỗ trợ rất nhiều tính năng “hot hit” thời bấy giờ như cài launcher cho menu màn hình chính, launcher cho màn hình khoá, tuỳ biến từ thanh trạng thái cho đến nút điều khiển,… Bởi “hàng xóm” Android luôn được tuỳ biến cao như thế, sự thèm khát tuỳ biến như Android trên iOS cũng là một động lực lớn để người dùng iPhone, iPad thời bấy giờ có can đảm để jailbreak.

Hơn thế nữa, tại những thời điểm đó, thị trường vẫn còn chưa có nhiều khái niệm về bản quyền game và ứng dụng, việc trả tiền để tải ứng dụng khi đó còn được xem là “xa xỉ” với cơ số người. Ngoài ra, việc thanh toán thông qua thẻ còn bất tiện, không như hiện tại, cộng thêm nữa là tiền thời điểm đó có giá hơn bây giờ, cùng là 1 USD nhưng thời đó có thể mua nhiều hơn 24 nghìn đồng như hiện tại, vì vậy không khó để người dùng chọn các cách “hắc ám” để tải game, app.

Do đó, Cydia cùng với các chợ ứng dụng thứ ba như AppstoreVN được xem là một phương thức “vàng” để có thể tải game bản quyền, chơi online thoải mái mà không cần trả phí, chỉ cần jailbreak. Đây cũng là lí do chính để mình jailbreak vào thời đó. Tuy nhiên, dần dần những vấn đề với việc mua ứng dụng bản quyền dần đã được gỡ bỏ, đặc biệt ở phương thức thanh toán và ứng dụng hiện tại đã “rẻ” hơn theo sự lạm phát của kinh tế thế giới.

Không chỉ vấn đề bản quyền, Apple đã làm được những gì jailbreak có thể làm

Vấn đề về bản quyền đã được giải quyết, nhưng chả phải Cydia vẫn còn có tác dụng trong lĩnh vực tuỳ biến tính năng hay sao? Không hẳn, vì Apple hiện tại đã đáp ứng được hầu hết những tính năng mà thời đó ta hay cần thông qua jailbreak.

Có thể kể đến như BiteSMS hỗ trợ trả lời tin nhắn nhanh, vốn đã được hỗ trợ trên phiên bản iOS sau này, ngoài ra còn có các tweak như CallBar hỗ trợ bắt cuộc gọi không chiếm màn hình cũng đã được Apple học theo trên iOS 14, tương tự như tweak hỗ trợ cài bàn phím ngoài cũng bị Apple cho “ra chuồng gà” khi hỗ trợ thay bàn phím trong Cài đặt mặc định, hay các tweak hỗ trợ thanh công cụ như trên Android cũng đã bị thay thế bởi Control Center tiện lợi,…

Cydia và tweak trên đó đã là một nguồn cảm hứng bất tận và miễn phí để Apple có thể dựa vào đó mà cải tiến thêm tính năng mới tiện lợi cho người dùng. Đương nhiên không phải lúc nào Apple cũng học theo Cydia, có những tweak mà tính năng của nó sẽ không bao giờ có thể đem lên iOS hay iPadOS, bởi vì chúng rối rắm và ảnh hưởng đến hiệu năng, điển hình như WinterBoard.

Là một người dùng đã từng trải nghiệm WinterBoard, tweak này hỗ trợ rất sâu trong việc tuỳ biến giao diện, sử dụng nhiều nhất là để cá nhân hoá hiệu ứng cuộn trang theo sở thích. Dù đẹp và mới mẻ nhưng tweak này lại làm chậm máy đi trông thấy và thỉnh thoảng còn bị restart SpringBoard (nôm na khởi động lại màn hình chính), rất bực bội và gây ức chế người dùng, cũng là một lý do cốt lõi để người dùng không còn mặn mà với jailbreak nữa.

Jailbreak thì phải cài tweak, mà quá nhiều tweak hoặc tweak lỗi chắc chắn sẽ dính xung đột, gây ảnh hưởng đến hiệu năng và độ ổn định của máy. Đây là lí do khiến mình phải restore gấp chiếc iPad cũ để thoát jailbreak nhằm đem lại hiệu năng như cũ, kể từ đó mình cũng không còn mặn mà gì với jailbreak, vì chắc chắn chúng sẽ đem lỗi đến cho iPhone, iPad của chúng ta.

Smartphone vốn đã ngày càng quan trọng, không chỉ nghe gọi, giải trí như xưa mà hiện giờ còn là công việc, thanh toán, ắt hẳn trong máy bạn giờ cũng phải có tài khoản ví điện tử hoặc ngân hàng. Do đó, việc jailbreak để vọc vạch không còn là một ưu tiên to lớn nữa, vì máy chúng ta có thể “sụp” bất cứ lúc nào, vốn chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống thường nhật.

Ngoài ra, một số bên ngân hàng, hay Netflix cũng sẽ không cho đăng nhập khi nhận ra máy bạn đã bị jailbreak, hoặc đối với trường hợp Netflix sẽ bị sập hoặc đen màn hình khi app nhận ra được trong máy đang có tweak nào đó chạy ngầm. Khi xưa, chúng ta jailbreak để đổi lấy sự tiện lợi còn bây giờ jailbreak chỉ đem đến những bất lợi mà thôi, không khó hiểu vì sao trào lưu này đã và đang lụi dần.

Liệu jailbreak iOS, iPadOS có “toang” hẳn?

Dù đang dần bất tiện nhưng việc jailbreak sẽ không hề lụi tàn, jailbreak và sự phát triển của hệ điều hành sẽ còn tiếp tục song hành cùng với nhau. Phương pháp jailbreak được làm theo hướng lập trình ngược (reverse engineering) để tìm các lỗ hổng bảo mật từ đó có thể jailbreak. Lỗ hổng chắc chắn sẽ luôn tồn tại trong iOS, iPadOS, do vậy jailbreak vẫn còn tồn tại, và vẫn sẽ có nhiều “pháp sư” cần đến jailbreak để có thể thực hiện các dự án “nghịch” iPhone, iPad của mình.

Có thể thấy, việc jailbreak thiết bị Apple đã không còn dành cho mọi người, jailbreak có thể nói sẽ về một thị trường “ngách” để dành cho thử những thứ không chính thống trên thiết bị Apple, hoặc dùng để hỗ trợ các iPhone lock do ICCID không còn là giải pháp nữa.

Cũng như root hay unlock bootloader trên Android, chúng vẫn sẽ tồn tại để phục vụ các mục đích “vọc vạch” chuyên sâu dành cho những người thích trải nghiệm những tính năng mới lạ, hoặc dùng để mở khoá điện thoại theo cách “không chính thống”. Chung quy lại, jailbreak chắc chắn vẫn sẽ còn tồn tại.

Tạm kết

Dù vẫn còn được sử dụng và còn được phát triển các biện pháp jailbreak nhưng hiện nay người dùng đã không còn quá “mặn mà” với phương pháp này vì chúng không còn hấp dẫn thông qua các tweak cũng như tầm quan trọng của smartphone ngày càng tăng nên ai ai cũng luôn ưu tiên sự ổn định. Jailbreak vẫn sẽ còn tồn tại, nhưng le lói vì không còn cần thiết như xưa.

• Xem thêm các bài viết chuyên mục Thị trường