Điều kiện chờ 12 tháng khó ngăn người rút bảo hiểm một lần

Góp ý cho dự thảo Luật BHXH sửa đổi, Tổng LĐLĐ Việt Nam đề xuất giảm điều kiện chờ rút BHXH một lần sau khi NLĐ nghỉ việc từ 12 xuống 3 tháng. Riêng BHXH Hà Nội đề xuất giải quyết 50% tổng thời gian đóng và không phải chờ 12 tháng, phần còn lại được bảo lưu đến khi đủ tuổi lao động để hưởng chế độ.

Các cơ quan giải thích nếu bảo lưu 50% thời gian đóng, người lao động vẫn nằm trong chế độ phúc lợi, được hưởng khi về già nên việc giữ nguyên 12 tháng không có nhiều ý nghĩa. Ngược lại, thời gian chờ đợi lâu có thể khiến người lao động dễ tìm đến tín dụng đen, hoặc bán sổ BHXH để kiếm tiền trang trải cuộc sống.

Khảo sát năm 2022 của Bộ LĐ-TB&XH với hơn 200 lao động rút BHXH một lần tại Hà Nội, TP.HCM, Bắc Giang và Long An cũng cho thấy, giữa việc vay và chọn rút một lần. thời gian đóng BHXH, người lao động luôn chọn cách rút. Nếu chưa đầy một năm sau khi nghỉ việc, người lao động lựa chọn thế chấp sổ BHXH để nhận ngay số tiền chỉ bằng 60% số tiền lẽ ra họ được nhận.

Nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Minh Huân phân tích Luật BHXH 2006, 2014 quy định phải đợi đủ 12 tháng NLĐ mới xét rút BHXH một lần. Nhưng những lần dự kiến ​​hạn chế hưởng BHXH một lần, cộng với những thay đổi về chính sách như tăng tuổi nghỉ hưu đã tác động đến tâm lý lao động, khiến việc rút lui diễn ra nhanh hơn. Vì vậy, việc giữ quy định 12 tháng không còn tác dụng vì trước sau gì người lao động vẫn rút.

Ông Huân cho rằng, nếu quy định người già sau tuổi nghỉ hưu vào lưới an toàn thì việc thu hồi bảo hiểm không thể kéo dài. Cơ quan soạn thảo cần đưa ra lộ trình “chống sốc” cho người lao động bằng cách rút 50% đến một năm nào đó, sau đó không giải quyết nữa.

Ở góc độ soạn thảo, ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng BHXH, Bộ LĐ-TB&XH, dự báo nếu bỏ quy định chờ 12 tháng chắc chắn số lao động rút BHXH một lần sẽ tăng lên. Điều này không đúng với tinh thần của Nghị quyết 28/2018 về cải cách chính sách BHXH là tìm mọi cách để hạn chế tối đa việc rút ra như giảm số năm đóng BHXH từ 20 xuống 15 để hưởng lương hưu. Theo tính toán, nếu hạ dần số năm đóng thì số người hưởng một lần sẽ giảm dần từ 10.000 xuống 40.000 người/năm.

Ông Cường phân tích, 1 năm là khoảng thời gian chờ đợi cần thiết để người lao động vừa tìm việc làm mới, vừa cân nhắc việc có rút BHXH một lần hay không. Quy định này cũng đồng bộ với bảo hiểm thất nghiệp khi người lao động có thể hưởng đến 12 tháng. Họ được tư vấn, giới thiệu việc làm để sớm quay trở lại thị trường lao động.

Thực tế, trong số 4,06 triệu lao động đã nghỉ việc một lần, có khoảng 1,2 triệu người quay lại đóng BHXH khi tìm được việc làm mới. “Nhiều người hưởng BHXH một lần đã đề nghị được trả lại tiền để bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu nhưng không được”, ông Cường nói.

Thống kê giai đoạn 2016-2021, cả nước có gần 4,06 triệu lao động rút BHXH một lần trong khi có 4,25 triệu người tham gia hệ thống, tỷ lệ cứ một người tham, một người nghỉ. Người lao động nhận BHXH một lần nhiều nhất ở nhóm 30-40 tuổi (chiếm hơn 40%); tuổi 20-30 chiếm 37%; khoảng 15,4% lao động ở độ tuổi 40-50; Số còn lại đều trên 50 tuổi.

Theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, các nước không cho rút BHXH một lần nếu người lao động chưa đến tuổi nghỉ hưu, hoặc thắt chặt điều kiện hưởng rất chặt chẽ. Hàn Quốc quy định người rút BHXH một lần phải đủ 60 tuổi trở lên và có dưới 10 năm đóng BHXH hoặc đã ra nước ngoài định cư. Trung Quốc cho phép người dưới 15 tuổi đóng BHXH được dừng đóng và nhận một lần, nhưng khuyến khích duy trì đóng dưới nhiều hình thức. Lào, Pa-ki-xtan chỉ giải quyết khi người lao động đến tuổi nghỉ hưu (nam 60, nữ 55 tuổi) nhưng chưa đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí.

Hồng Chiêu