Chiêm ngưỡng thành cổ 1.000 năm ở Bình Định

Thành Đồ Bàn thuộc xã Nhơn Hậu và phường Đập Đá, thị xã An Nhơn, cách thành phố Quy Nhơn khoảng 27km về phía Tây Bắc.

Đây là một di tích lịch sử có kiến ​​trúc đặc biệt với “đa tầng văn hóa”, bắt đầu từ vương quốc Chămpa, đến Tây Sơn và sau đó là nhà Nguyễn.

Di tích đã được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng di tích lịch sử năm 1982.

Thành Đồ Bàn được xây dựng vào cuối thế kỷ thứ 10, dưới thời trị vì của vua Yangpuku Vijaya.

Năm 1471, vua Lê Thánh Tông đem quân chinh phạt Chămpa, sáp nhập vùng đất này vào lãnh thổ Đại Việt, chấm dứt vai trò lịch sử của vương quốc Chămpa tồn tại từ thế kỷ X đến thế kỷ XV.

Năm 1778, Nguyễn Nhạc lên ngôi Hoàng đế, niên hiệu là Thái Đức. Từ đây, thành Đồ Bàn mang tên Thành Hoàng Đế, trở thành nơi đóng đô của chính quyền trung ương của vua Thái Đức – Nguyễn Nhạc.

Hoàng Thành ban đầu là một quần thể kiến ​​trúc hình chữ nhật, gồm 3 vòng: Ngoại Thành, Nội Thành và Tử Cấm Thành.

Thành ngoại có chu vi 7400m. Đại nội hay còn gọi là Hoàng thành có hình chữ nhật dài 430m, rộng 370m. Bên trong Đại Nội là Tử Cấm Thành, cũng hình chữ nhật, dài 174m, rộng 126m.

Thành Hoàng Đế cũng là nơi chứng kiến ​​những trận chiến giữa hai triều đại Tây Sơn và Nguyễn. Trong đó có trận vây thành của hai tướng Tây Sơn là Trần Quang Diệu, Võ Văn Dũng và tướng Võ Tánh vào năm 1801. Biết không chịu nổi quân Tây Sơn, Võ Tánh đã tự thiêu cùng quan Ngô. Tùng. Châu uống thuốc độc tự tử.

Năm 1802, Gia Long lên ngôi đổi niên hiệu là Bình Định. Năm 1823, vua Nguyễn cho xây thành Bình Định mới nên đã dỡ bỏ vật liệu đá ong ở thành cũ và chọn nơi đây để xây lăng Võ Tánh và Ngô Tùng Châu. Đây là một lăng tẩm mang đậm phong cách nghệ thuật thời Nguyễn nằm trong quần thể di tích.

Từ năm 2004 đến 2007, Sở Văn hóa – Thông tin (nay là Sở Văn hóa – Thể thao Bình Định) phối hợp Viện Khảo cổ học Việt Nam tổ chức nhiều cuộc khai quật khảo cổ học khu vực Hoàng thành.

Qua đó, phát lộ những nền móng và dấu tích kiến ​​trúc thời Tây Sơn như tường Tử Cấm Thành, nền bát giác, đại bái, hậu cung.

Mới đây, UBND tỉnh Bình Định đã phê duyệt đồ án quy hoạch phân khu xây dựng tỷ lệ 1/2000 vùng phụ cận di tích gốc Thành Hoàng Đế, với quy mô quy hoạch hơn 480ha. Trong đó, diện tích đất gốc di tích hơn 85 ha được quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi theo đúng quy định của Luật Di sản văn hóa.

Theo ông Tạ Xuân Chánh, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Bình Định, hiện nay, một số di tích trong Khu di tích Thành Hoàng Đế đã được quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 như: Đàn Nam Giao và Từ. Khu vực Tử Cấm Thành, Đại Nội, xây mới khu đền thờ vua Thái Đức – Nguyễn Nhạc.

Ngoài ra, Sở đang phối hợp với Viện Bảo tồn di tích, Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT&DL) và các chuyên gia đầu ngành sớm xây dựng phương án quy hoạch chi tiết, thiết kế trùng tu, thờ tự. lập, báo cáo Ủy ban nhân dân tỉnh xem xét, bổ sung vốn vào kế hoạch trung hạn giai đoạn 2021 – 2025, để có cơ sở triển khai thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư công.

Hiện nay, Khu di tích Hoàng thành đang được các ngành chức năng và các địa phương trong tỉnh Bình Định đầu tư nhằm bảo vệ và phát huy giá trị bảo vật quốc gia trên địa bàn, đồng thời thu hút khách du lịch. du khách trong và ngoài nước đến tham quan.