Nguy cơ lỡ hẹn nhân giống rùa Hoàn Kiếm

Rùa mai mềm thuộc loài Swinhoe (còn gọi là rùa Hoàn Kiếm) ở hồ Đồng Mô được các nhà bảo tồn thuộc Chương trình bảo tồn rùa châu Á phát hiện lần đầu tiên vào năm 2007. Năm 2018, UBND TP Hà Nội đã ban hành kế hoạch bảo tồn rùa Hoàn Kiếm. , bao gồm một chương trình nhân giống loài rùa này.

Theo kế hoạch này, Hà Nội sẽ điều tra, khảo sát số lượng, giới tính rùa Hoàn Kiếm tại hồ Xuân Khanh và hồ Đồng Mô. Các biện pháp bảo vệ, xây dựng môi trường sinh thái, đa dạng sinh học tại hồ để rùa Hoàn Kiếm sinh trưởng cũng đã được triển khai.

Giai đoạn 2021 – 2025, nghiên cứu xác định môi trường thích hợp làm cơ sở đề xuất phương án ghép đôi sinh sản. Trong giai đoạn 2026-2030, Hà Nội sẽ triển khai các dự án nhân giống, nhân giống và nuôi dưỡng loài rùa Hoàn Kiếm.

Tuy nhiên, sau cái chết của rùa ở Đồng Mô vào ngày 23/4, thế giới mới chính thức ghi nhận 2 cá thể, gồm một ở vườn thú Tô Châu (Trung Quốc) và một ở hồ Xuân Khanh (Hà Nội).

Đối với loài rùa Hoàn Kiếm, số lượng cá thể được phát hiện còn rất ít, việc bắt cặp sinh sản được coi là biện pháp mở ra hy vọng khôi phục quần thể của loài. Tuy nhiên, trong bối cảnh các lựa chọn hạn chế do số lượng cá thể cực kỳ ít, các nhà khoa học cho rằng rất khó để nhân giống thành công.

Tại Trung Quốc trước năm 2019 đã ghi nhận hai cá thể chính thức gồm một đực và một cái sống tại vườn thú Tô Châu. Các nhà khoa học Trung Quốc đã cố gắng sinh sản con rùa mai mềm đực duy nhất với rùa cái, nhưng chúng không thể sinh sản tự nhiên kể từ khi được nuôi chung từ năm 2018. nhân giống và gây mê trong quá trình thụ tinh nhân tạo của một phụ nữ đã chết vào tháng 4 năm 2019, theo Người bảo vệ.

Với phương pháp nhân bản vô tính cũng không khả thi. Đây là phương thức sinh sản đơn tính không thụ tinh (không phân biệt giới tính). Nghĩa là, các cá thể có thể được tạo ra từ một ô được lấy từ bản gốc. Phương pháp này lần đầu tiên được công bố trên thế giới với sự ra đời của chú cừu Dolly vào năm 1997.

Tuy nhiên, GS.TS Phan Kế Long, Chủ tịch Hội đồng Khoa học, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, cho rằng rất khó nhân bản vì thời gian động vật chết kéo dài, nhất là trong tế bào chết.

Trên thực tế, nhân bản không phải là không thể vì DNA nằm trong tế bào trong một thời gian dài, tùy thuộc vào vị trí của sinh vật chết. Năm 2021, các nhà khoa học công bố kết quả nghiên cứu cho thấy họ đã khôi phục và giải mã được ADN từ răng của loài voi ma mút sống ở Đông Bắc Siberia (Nga) cách đây gần 1,2 triệu năm.

Còn GS.TS Lê Đình Lương, Hội Di truyền học Việt Nam, cho biết kỹ thuật nhân bản vô tính rất tốn kém, cần có hệ thống phòng thí nghiệm đủ tiêu chuẩn và sẵn có mới có thể thực hiện được.

Với rùa ở Đồng Mô, theo GS Lương, việc nhân bản vô tính từ tế bào chết còn khó hơn nhiều. Anh lo ngại biện pháp này tốn kém nên ưu tiên nghiên cứu những đề tài dễ thực hiện và khả thi hơn. Ông nói: “Hiện nay, người ta sử dụng phương pháp nhân bản vô tính trên những sinh vật cần thiết hơn, thay vì chọn những đối tượng khó, nhất là sinh vật đa bào.

Rùa Hoàn Kiếm (hay còn gọi là Giải Swinhoe, Rafetus swinhoei) được mô tả lần đầu tiên vào năm 1873, nhưng trên thực tế có rất ít nghiên cứu về loài rùa mai mềm khổng lồ này. Năm 2020, khi kết quả phân tích gen rùa hồ Đồng Mô được công bố, các chuyên gia cho rằng trong hồ còn ít nhất một cá thể nữa. Họ từng phát hiện cả hai nổi trên mặt nước tại một thời điểm và chụp ảnh. Tuy nhiên, để khẳng định con rùa thứ hai có phải là rùa Hoàn Kiếm hay không thì phải chờ bẫy bắt và phân tích gen.

Hiện xác rùa ở hồ Đồng Mô đã được đưa về Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam (quận Cầu Giấy) vào ngày 24/4. Tại đây, các chuyên gia đã lấy 15 mẫu vật từ bụng rùa để nghiên cứu loài, tuổi và nguyên nhân cái chết. . Hiện xác rùa được bảo quản trong phòng lạnh âm 20 độ C, để phục vụ cho việc xử lý hoặc nghiên cứu về ADN, cấu trúc gen. Từ kinh nghiệm với cụ rùa Hồ Gươm chết hồi tháng 1/2016, lãnh đạo Bảo tàng Thiên nhiên Quốc gia đề xuất nên xử lý xác rùa làm tiêu bản, sử dụng phương pháp nhựa hóa là tối ưu nhất.

Như Quỳnh