Wabi sabi là gì? Wabi sabi và giá trị của sự tàn phai

Wabi sabi có thể nói là triết lý sống thanh đạm của người Nhật, và người ta đã hình dung triết lý này vào không gian sống, dụng cụ hàng ngày, tác phẩm nghệ thuật… Wabi sabi ở khắp mọi nơi: vết nứt trên ấm trà, lớp gỗ của cánh cửa cũ, rêu phong trên những tảng đá, khung cảnh mờ sương, ánh trăng phản chiếu trên mặt hồ…

1. Wabi sabi là gì?

Trong cuốn sách Wabi Sabi: Nghệ thuật Vô thường của Nhật Bản (tạm dịch: Wabi sabi: Nghệ thuật vô thường của Nhật Bản), tác giả Andrew Juniper đã định nghĩa wabi sabi là “đánh giá cao những vẻ đẹp phù du của cuộc sống, phản ánh dòng chảy vĩnh cửu của cuộc sống trong thế giới tâm linh”.

Đối với phong cảnh, đồ vật và thậm chí cả con người, wabi sabi là sự đánh giá cao vẻ đẹp của những thứ sẽ biến mất. Dù không mất đi nhưng sự bào mòn của thời gian sẽ khiến nhiều thứ khoác lên mình một vẻ đẹp quyến rũ khác. Đó là cái duyên của tuổi già, của sự tàn phai.

wabi sabi nghĩa là gì? Wabi sabi là sự kết hợp của hai từ kanji:

• Sabi: Từ này xuất hiện vào thế kỷ thứ 8, khi người ta muốn diễn tả sự hoang vắng. Sang thế kỷ 12, từ này được hiểu một cách cụ thể hơn, diễn tả sự “lặng lẽ chiêm ngưỡng” những sự vật đã cũ nát, héo úa, khô héo. Sabi cũng có nghĩa là “cũ và thanh tao” hoặc “cổ xưa”. Nói đến sabi, người ta cảm thấy một sự bình yên khó tả.

• Wabi: Mãi đến thế kỷ 15, từ này mới xuất hiện. Wabi mô tả sự đánh giá cao nghệ thuật trà đạo, đề cập đến bầu không khí chung và các đồ vật được sử dụng trong các dịp nghi lễ. Từ wabi bắt nguồn từ sự cô đơn và sầu muộn, qua đó đánh giá cao một cuộc sống yên bình, tránh xa nhịp sống hối hả và nhộn nhịp của thành thị.

Cụm từ wabi sabi không có bản dịch chính xác. Đối với người Nhật, wabi sabi là một cảm giác hơn là một khái niệm. Wabi sabi có thể được tìm thấy trong nghệ thuật cổ điển Nhật Bản: trong nghệ thuật cắm hoa, văn học, triết học, thơ ca, trà đạo, vườn thiền, v.v.

Wabi sabi phản đối thói quen ăn nhanh và lối sống phù phiếm, đồng thời đề cao chủ nghĩa tối giản và tính chân thực.

>>> Có thể bạn quan tâm: PHONG CÁCH NỘI THẤT ZEN NHẬT BẢN

2. Nguồn gốc của wabi sabi. thẩm mỹ

Khái niệm wabi sabi bắt nguồn từ câu chuyện của Sen no Rikyu, một thiền sư ở thế kỷ 16, người đã khái quát lý thuyết trà đạo mà người Nhật vẫn thực hành hàng ngày.

Theo truyền thuyết, chàng trai trẻ Sen no Rikyu rất muốn học bí mật của nghệ thuật trà đạo. Anh tìm đến một trà sư tên là Takeeno Joo. Master Takeeno Joo muốn kiểm tra khả năng của học trò mới nên đã nhờ cậu chăm sóc khu vườn.

Rikyu quét dọn khu vườn từ trước ra sau và quét cho đến khi không còn một mẩu rác nào. Tuy nhiên, trước khi giáo viên nhìn thấy nỗ lực của anh, Rikyu đã rung chuyển một cây anh đào, khiến những bông hoa anh đào rơi xuống đất. Sự không hoàn hảo nhỏ này đã mang lại vẻ đẹp hoàn hảo cho khung cảnh. Đây là lịch sử của khái niệm wabi sabi.

Sen no Rikyu được coi là một trong những bậc thầy của trà đạo Nhật Bản. Ông đã biến nghi thức trà đạo, với những dụng cụ sang trọng và lộng lẫy, thành một thói quen hàng ngày của người dân. Sử dụng những dụng cụ không hoàn hảo, đôi khi bị nứt hoặc sửa chữa, trong một căn phòng tối giản, Rikyu đã biến việc uống trà thành một khoảnh khắc chạm đến tâm hồn.

Quan điểm của ông là: hài hòa, thuần khiết, tôn kính và đơn giản. Hình thức trà thanh đạm này còn được gọi là wabi-cha (cha trong tiếng Nhật có nghĩa là trà).

Ngày nay, người Nhật vẫn thưởng thức trà đạo với những bộ ấm trà hàng trăm năm tuổi. Trong đồ gốm Nhật Bản, những chiếc cốc thường được đúc với hình dạng không đều vì mỗi đồ vật cần có một hình dạng độc đáo để bộc lộ vẻ đẹp độc đáo của nó.

Vẻ đẹp không tì vết của wabi sabi được tìm thấy trong bất kỳ loại hình nghệ thuật nào. Bạn có thể thấy rất rõ phong cách này ở các đồ dùng trong nghi lễ trà đạo, chẳng hạn như đồ gốm Raku Pottery.

>>> Có thể bạn quan tâm: NATTO, BỮA SÁNG VÀ ĐỒ UỐNG DINH DƯỠNG TỪ NHẬT BẢN

3. Wabi sabi là gì? Wabi sabi trong nghệ thuật Nhật Bản

Wabi sabi là một phong cách nghệ thuật mô tả những vẻ đẹp mong manh, tôn vinh sự tàn phá tinh tế của thời gian.

Trong văn học, wabi sabi được thể hiện qua thơ thiền haiku. Thơ haiku rất ngắn, có khi chỉ vài dòng. Sau đây là ví dụ về hai bài thơ haiku của Matsuo Bashō từ tuyển tập Ngày xuân (Haru no hi, 1686):

Ôi giọt sương
Trân châu từng hạt
Hiển thị quê hương của tôi
* * *
Làng này, núi này
Nơi không ai đi
Sẽ rất buồn nếu không buồn.

Về âm nhạc, người Nhật có một loại sáo truyền thống gọi là Shakuhachi, loại sáo này cũng chịu ảnh hưởng của khái niệm wabi sabi. Sáo này làm bằng trúc thô, 2 đầu hở, 5 lỗ. Tuy rất đơn giản nhưng Shakuhachi là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Honkyoku là những bài hát do các thiền sư thổi sáo, cũng được coi là chịu ảnh hưởng của wabi sabi.

Nhật Bản nằm trong vùng địa chất phức tạp, thường xuyên phải hứng chịu động đất và sóng thần. Vì vậy, người Nhật vừa kính trọng vừa sợ hãi thiên nhiên. Từ sự ngưỡng mộ thiên nhiên đã hình thành nghệ thuật cắm hoa ikebana, với phong cách tối giản theo tinh thần wabi sabi. Chỉ cần một bông hoa duy nhất trong bình tỏa ra một vẻ đẹp động.

Bonsai là nghệ thuật trồng cây cảnh trong chậu của Nhật Bản. Chỉ những cây nhỏ nhưng được cắt tỉa và tạo dáng như những cây cổ thụ vĩ đại, mang sắc thái thiền với những ẩn ý thú vị.

Karesansui là nghệ thuật làm vườn thiền định với đá và sỏi làm trọng tâm chính. Vườn Thiền không có tán lá sum suê hay hoa nở mà chỉ có cát, sỏi, bụi rậm, đá và rêu bám trên đá. Khu vườn thiền không được thiết kế để dã ngoại mà là nơi thiền sư ngồi thiền thông qua việc cào cát và sỏi.

4. Kintsugi: Nghệ thuật chữa bệnh bằng gốm sứ bằng vàng

Kintsugi là một kỹ thuật sửa chữa các đồ vật bị hỏng bằng cách sử dụng sơn mài trộn với bột vàng, bạc hoặc bạch kim. Thay vì vứt đồ sứ vỡ đi, để tránh lãng phí, người Nhật có thể sửa chữa bằng kỹ thuật kintsugi, khiến món đồ không những lành lặn mà còn trở nên đẹp đẽ hơn.

Đây chính là triết lý wabi sabi tôn trọng vẻ đẹp của thời gian. Các chuyên gia y tế cũng sử dụng thuật ngữ kintsugi khi họ muốn mô tả sự phục hồi, tái sinh sau một trận ốm.

5. Wabi sabi trong nhận thức thế giới

Leonard Koren là một kiến ​​trúc sư người Mỹ, người đã phổ biến khái niệm wabi sabi ra ngoài biên giới Nhật Bản. Theo ông, wabi sabi không được tạo ra, mà nó đến một cách tự nhiên, tự nhiên tồn tại. Anh ấy so sánh wabi sabi với một người tự nhiên yêu một người xấu xí. Người này có thể hiểu và đánh giá cao những thiếu sót của người kia.

Trong những năm gần đây, wabi sabi ngày càng được phương Tây công nhận. Có rất nhiều sách viết về wabi sabi của các tác giả phương Tây. Ví dụ, Leonard Koren đã xuất bản hai cuốn sách:

– Wabi Sabi Dành cho Nghệ sĩ, Nhà thiết kế, Nhà thơ & Triết gia (1994)
– Wabi Sabi Suy nghĩ thêm (2015)

Bạn có thể tìm những cuốn sách khác về wabi sabi như:

– Wabi Sabi: Nghệ thuật Vô thường của Nhật Bản của Andrew Juniper
– Trí tuệ Nhật Bản Wabi Sabi cho một cuộc sống hoàn hảo không hoàn hảo bởi Beth Kempton

Đẹp và khó nắm bắt, wabi sabi là một phần thiết yếu trong lối sống của người Nhật. Trong thời đại ngày nay, wabi sabi ngày càng được ưa chuộng khi con người hướng đến lối sống chậm rãi để cảm nhận những điều tự nhiên, giản dị xung quanh mình. Chỉ cần một cánh hoa nhỏ, một bức tranh đơn giản, vài hạt mưa rơi… cũng có thể mang đến cho bạn niềm vui nho nhỏ trong ngày. Hy vọng những thông tin của Bazaar Vietnam đã giúp bạn hiểu wabi sabi là gì.

Tạp chí thời trang Harper’s Bazaar Việt Nam