Trầm cảm và béo phì – vòng xoắn bệnh lý

Đây là kết quả phân tích tổng hợp 8 nghiên cứu về mối quan hệ hai chiều giữa trầm cảm và béo phì, vừa được Liên đoàn các bác sĩ phẫu thuật béo phì quốc tế (IFSO) công bố. Năm 2019, IFSO cũng báo cáo rằng 16% người béo phì bị trầm cảm. Một nghiên cứu khác cho thấy những cô gái vị thành niên béo phì có nguy cơ mắc chứng trầm cảm nặng gần gấp bốn lần. Tuy nhiên, nguy cơ này không đáng kể đối với nam giới.

Béo phì là bệnh do tích tụ quá nhiều mỡ trong cơ thể. Theo Bộ Y tế, người được coi là béo phì khi có chỉ số khối cơ thể (BMI) trên 25 và chỉ số BMI trên 35 được coi là béo phì nặng. Vấn đề lớn nhất của nhóm này là thân hình quá khổ gây ra rất nhiều khó khăn, bế tắc trong cuộc sống, khiến họ không chỉ mắc các bệnh về thể chất mà còn nặng nề về tinh thần.

Như chị Trang, 30 tuổi, ở Hà Nội, tăng cân mất kiểm soát sau khi sinh con thứ hai. Khi Covid-19 bùng phát, chị phải ở nhà chăm con nhỏ, mọi thói quen sinh hoạt bị đảo lộn, không tập thể dục, cân nặng vượt chuẩn 30 kg. Khi nặng 82 kg, cô dễ cáu gắt, luôn mệt mỏi, khó tập trung và khó ngủ.

Béo phì khiến cô mắc nhiều bệnh như gan nhiễm mỡ, máu nhiễm mỡ, ngủ ngáy, hội chứng ngưng thở khi ngủ nguy hiểm. Cô mặc cảm về ngoại hình, không có hứng thú và động lực trong cuộc sống, thậm chí từng có ý định tự tử. Lo lắng, chồng chị đưa vợ đến Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 khám thì được chẩn đoán mắc chứng rối loạn lo âu, trầm cảm, xuất phát từ bệnh béo phì.

Anh Cường, 35 tuổi, ở Hải Phòng, chỉ trong 1 năm đã tăng hơn 10 kg, lên 94 kg. Ba tháng nay, ông luôn trong tâm trạng lo lắng, căng thẳng, ăn uống không điều độ, hay cáu gắt và mất ngủ, phải đi khám và điều trị.

Đây là hai trong số rất nhiều bệnh nhân béo phì được PGS. PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng khoa Phẫu thuật Tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Đa số là bệnh nhân thừa cân, nặng trên 100kg, có người 180kg.

Theo bác sĩ Tuấn, người béo phì thường mặc cảm về cơ thể, khó chấp nhận và yêu thích bản thân. Những người này thường bị kỳ thị và cô lập trong xã hội. Họ cảm thấy không hài lòng với hình ảnh bản thân hoặc chịu áp lực từ xã hội, khả năng chịu đựng thấp, dễ bị lo lắng và căng thẳng. Lâu dần, tình trạng này dẫn đến trầm cảm, khi đó bệnh nhân mất dần động lực sống, thường xuyên có ý định tự tử.

Stress cũng là một trong những nguyên nhân gây béo phì. Tình trạng này ảnh hưởng xấu đến nhận thức, làm thay đổi hành vi, thói quen theo hướng tiêu cực. Biểu hiện rõ nhất là ăn uống, sinh hoạt và tập luyện không lành mạnh.

“Tâm lý chung của họ là nôn nóng giảm cân, sử dụng các phương pháp hay sản phẩm hỗ trợ giảm cân khiến quá trình điều trị béo phì không đạt hiệu quả”, PGS Tuấn nói và cho biết thêm, điều này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng. tâm lý và sức khỏe của bệnh nhân.

Theo bác sĩ Tuấn, đối với bệnh nhân béo phì, giảm cân chính là chìa khóa để phá vòng xoáy bệnh lý. Các dấu hiệu suy nhược sẽ chuyển biến tích cực khi bản thân người bệnh lấy lại vóc dáng bằng cách thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục hoặc phẫu thuật.

Trên thực tế, nhiều người bế tắc và lo lắng, sử dụng thực phẩm chức năng dù không rõ thành phần. Một số người đi hút mỡ, tiêm chất không rõ nguồn gốc dẫn đến hậu quả khó lường.

Anh Tuấn giải thích, người béo phì có ham muốn ăn uống luôn nằm ngoài tầm kiểm soát của họ. Đây là một bệnh rối loạn về tâm lý và các quá trình chuyển hóa, nội tiết và trao đổi chất. Vì vậy, bước tư vấn tâm lý rất quan trọng, nhằm đưa người bệnh thoát khỏi bế tắc và tuyệt vọng, tạo cho họ động lực và niềm tin vào khả năng chiến thắng béo phì.

Người thầy thuốc cần xây dựng kế hoạch điều trị và mục tiêu rõ ràng cho người bệnh, tạo niềm tin cho người bệnh quyết tâm điều trị. Có bệnh nhân đến bác sĩ tư vấn hàng chục lần, có bệnh nhân tiếp cận và nghe theo bài giảng của bác sĩ đến ba năm mới chấp nhận điều trị. “Quá trình xử lý này không phải chỉ vài năm mà là cả cuộc đời”, ông Tuấn nói.

Ngoài ra, việc điều trị bệnh béo phì cần kết hợp với liệu pháp tâm lý hoặc phác đồ điều trị bệnh trầm cảm. Một khi bệnh nhân cảm thấy khỏe hơn và bắt đầu điều trị, có thể lựa chọn thực phẩm để thay đổi chế độ ăn uống khoa học dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Nếu bạn đã thử mọi cách nhưng vẫn không thể kiểm soát được cân nặng của mình, bạn có thể phải phẫu thuật cắt dạ dày. Phương pháp này được chỉ định cho người có chỉ số BMI trên 35, béo phì kết hợp đái tháo đường, cao huyết áp, đau khớp; hoặc người có chỉ số BMI 27-30, béo phì mắc bệnh tiểu đường nhưng kháng insulin.

PGS. Tuấn lưu ý, phẫu thuật chỉ là biện pháp giúp giảm ăn uống. Người bệnh cần tích cực thay đổi lối sống, giảm ăn, tăng cường vận động thể dục thể thao để nhanh chóng đạt được cân nặng lý tưởng và sức khỏe tốt.

Mỹ Ý

*Tên nhân vật đã được thay đổi