Cuộc vật lộn giữa mùa khô của thầy trò trên cao nguyên đá

Nhưng cơn mưa đầu tiên sau 4 tháng kể từ Tết Nguyên đán chỉ kéo dài 15 phút, đủ thấm đất cứu những bắp ngô mọc lên từ hốc đá tai mèo đang héo úa vì khát. Mưa cuốn trôi bụi bặm trên mái Trường PTDT Bán trú Sà Phìn, chảy xuống cống vào đường ống dẫn về bể chứa. Nhìn xuống đáy bể, thầy Hoạt (38 tuổi) thở dài khi nước chỉ dâng lên khoảng hai đốt ngón tay. “Đồng Văn giờ mưa ba ngày ba đêm mới mong nước về đầy, đủ dùng”, ông Hoạt nói.

Xã Sà Phìn có diện tích gần 1.600 ha, không có sông, suối, lạch, chỉ có đá trăng bị phong hóa tạo nên những dãy đá xám ngút ngàn mang nét đặc trưng của Công viên địa chất toàn cầu Đồng Văn. Cảnh đẹp hùng vĩ trong mắt du khách miền xuôi, nhưng lại là nỗi đau cho người dân vì thiếu nước vào mùa khô kéo dài từ tháng 10 năm trước đến tháng 5 năm sau.

Toàn bộ nước sinh hoạt của gần 4.000 hộ dân tộc Mông, hơn 600 giáo viên và học sinh điểm trường Sà Phìn đều trông chờ vào nguồn nước mưa tích trữ trong các hồ chứa. Xã có 3 hồ nằm cách trường bán trú từ 1 đến 4 km. Hồ cách trường 800 m khô cạn, chỉ còn rêu dưới đáy. Hồ xa nhất thuộc thôn Lũng Hòa A, do một người dân địa phương hiến ruộng để làm hồ và được quyền bán nước sinh hoạt cho người dân. Phần còn lại của hồ bị hỏng.

Thiếu nước sinh hoạt buộc giáo viên phải làm công việc trái chuyên môn. Có thời gian, thầy giáo Sà Phìn sau khi soạn giáo án chia thành từng nhóm đi trực đêm cho đầy bể. Thấy nước ngừng chảy hoặc nhỏ giọt, 3-4 thầy liền lần theo đường ống trở lại hồ treo, tìm chỗ nào bị đứt hoặc do người ta nối nước vào nhà để nối lại.

Đường ống sắt dẫn nước trực tiếp từ hồ lên bể được huyện Đồng Văn đầu tư cách đây 3 năm giúp giáo viên không còn cảnh trực ca lấy nước vào ban đêm. Nhưng năm nay, những cơn mưa trên cao nguyên đá thưa thớt hoặc đến muộn sau Tết. Khi mặt nước cách lớp rong rêu hơn một gang tay, thầy Hoạt phải dùng máy bơm mini dẫn nước từ hồ chứa về trường. Cạnh đường ống lớn, người dân cắm ống nhựa để chứa nước, buộc nhà trường và các hộ dân phải dùng chung.

Nước sinh hoạt, nấu ăn cho 442 học sinh hàng ngày trở thành áp lực lớn. Cách duy nhất để đến trường là mua nước từ hồ ở thôn Lũng Hòa A, cách đó 4 km. Giá mỗi xe bồn chở 3 m3 nước tùy theo quãng đường vận chuyển, bán đến công trường 600.000 đồng, chở sang xã khác dao động 700.000 – 800.000 đồng. Riêng trường được giảm một nửa, còn 350.000 đồng vì phụ huynh có con đang sinh sống tại đây.

Trong chi thường xuyên cho giáo dục không có tiền mua nước, nhà trường chỉ có thể huy động nguồn xã hội hóa. Từ cuối tháng 10 năm ngoái, ngoài làm báo cáo tổng kết học kỳ I, thầy Lương Minh Hoạt kiêm luôn công việc không đúng chuyên môn – soạn thảo hơn 10 công văn gửi các cơ quan, tổ chức ở Sa Pa. Phin xin tài trợ. Mua nước.

“Nhà trường chi 1,4 triệu; UBND xã 10 triệu; HĐND xã 1,2 triệu; các đoàn thể 3,5 triệu; dòng họ Vương 7 triệu”, ông Hoạt liệt kê số tiền quyên góp được trong tháng 4. Tổng cộng 23 triệu đồng giúp thầy trò trang trải từ Tết đến hết tháng 4. Trong tháng 5, nếu trời không mưa, kinh phí cạn kiệt, nhà trường sẽ vận động từ giáo viên, cán bộ xã.

“Mỗi người 100.000 đồng cũng được khoảng 5 triệu đồng, kéo dài cả chục ngày. Dù rất nhát nhưng đành chọn cách cuối cùng”, anh Hoạt nói.

3 m3 nước được chia cho 442 học sinh bán trú, mỗi em được một chậu nhỏ để đánh răng, rửa mặt. Từng chậu nước rửa rau, vo gạo được dùng để tưới cây, dội bồn cầu. Học sinh nữ được thay quần áo, giặt giũ thường xuyên. Riêng nam sinh được bố mẹ đưa đi tắm cách nhau 2-3 ngày rồi mới đưa đến trường. Cuối tuần, thầy giáo thể dục từ thị trấn lái chiếc xe bán tải chở đầy quần áo của mình lên Đồng Văn giặt. Giáo viên từ thị trấn về điểm chính hay về bản, lúc nào cũng vác hai can nước loại 40 lít bên hông xe.

“Cuộc sống thiếu nước trên cao nguyên đá mùa này chẳng khác gì đảo xa là mấy”, anh Hoạt nói. Lần đầu tiên sau 4 năm soạn công văn gửi đi khắp nơi, năm nay, ông Hoạt gửi lên Phòng GD-ĐT huyện Đồng Văn để xin chính quyền huyện hỗ trợ kinh phí mua nước.

Cách Sà Phìn 25 km, Trường Phổ thông dân tộc bán trú Vàn Chải cũng có công văn gửi Phòng GD-ĐT huyện với nội dung tương tự. Vàn Chải không có sông, không có suối, không có lạch, chỉ biết trông chờ vào nước mưa. Gần hồ treo ở trung tâm xã, chưa bao giờ thầy trò phải mua hay xin tiền nước sinh hoạt. Nhưng năm nay, hồ đã cạn từ đầu tháng 4, trong khi cùng kỳ mọi năm, hồ chỉ còn một nửa.

Từ Yên Minh lên Đồng Văn dạy học 18 năm trước, thầy giáo Đỗ Thành Trung ngoài chiếc ba lô buộc hai can nước loại 20 lít bên thành xe để chở đến điểm trường Sáng Tùng. Sau hai chục năm dạy học trên cao nguyên đá, thầy giờ là Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Vàn Chải, hàng ngày vẫn “chạy nước” lo từng bữa ăn bán trú cho gần 600 học sinh.

Mỗi xe bồn chở 6 m3 nước được bán với giá 1,2 triệu đồng sau quãng đường 12 km từ thị trấn Yên Minh đến trung tâm xã Vạn Chải. Trung bình, học sinh ở đây đang phải trả 200.000 đồng cho một khối nước sinh hoạt, đắt gấp hàng chục lần giá nước sạch ở thủ đô.

Anh Trung tính toán, mỗi ngày sử dụng 2 xe nước tốn 2,4 triệu đồng. Không có kinh phí, nhà trường phải làm công văn gửi Phòng GD-ĐT huyện Đồng Văn đề nghị mua nước sinh hoạt. Nếu trời không mưa, không có tiền, ông lo gần 600 học sinh bán trú sẽ lỡ bữa.

“Nhà trường cố gắng cầm cự trong khả năng của mình, chỉ mua nước về nấu ăn, không dám cho học sinh tắm giặt. Nếu không ăn bán trú thì học sinh nhịn đói về nhà, chỉ phải đổi gạo trong buổi học”. mùa thu hoạch.” cô giáo nói một cách đăm chiêu.

Chiều muộn, những chàng trai ở Vạn Chài vác xô, chậu gánh quần áo đã giặt từ hồ treo về khu nội trú. Phía sau, những người phụ nữ Mông ở bản Vạn Chải A vẫn lom khom bên miệng giếng cạnh hồ treo không đáy, gạn từng xô nước mang về.

Hồng Chiêu