Trong truyện ngắn Hai đứa trẻ, nhà văn Thạch Lam chứng tỏ chất thơ có thể được trích xuất từ cuộc sống bình dị thông qua những rung động của tâm hồn. Dưới đây là bài viết về Chất thơ trong truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam hay nhất.
1. Dàn ý chất thơ trong truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam:
1.1 Mở bài:
Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của nhà văn Thạch Lam đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả với chất thơ đặc trưng của tác giả. Trước khi đi vào phân tích chất thơ trong truyện, chúng ta hãy cùng tìm hiểu về nhà văn Thạch Lam và phong cách văn chương của ông.
1.2. Thân bài:
Giải thích: Chất thơ là gì?
Trong văn xuôi, chất thơ là thuật ngữ lý luận chỉ một phẩm chất đặc biệt của tác phẩm. Một tác phẩm được coi là có chất thơ khi nội dung của nó thấm vào trạng thái cảm xúc, diễn tả diễn biến trong trạng thái chủ quan với những rung động tinh tế.
Phân tích: Chất thơ được thể hiện trong “Hai đứa trẻ” như thế nào?
Kết cấu truyện ngắn của “Hai đứa trẻ” dường như không có cốt truyện chính, tuy nhiên lại tập trung vào những diễn biến nội tâm của nhân vật và những mảnh ghép của bức tranh phố huyện nhạt nhòa, mòn mỏi. Thế nhưng, Thạch Lam đã để lại ấn tượng đầy ám ảnh cho tác phẩm này. Khung cảnh thiên nhiên được miêu tả một cách thơ mộng, với một mùa hạ êm đềm và thoảng qua gió mát, vòm trời huyền bí lấp lánh những vì sao, những con đom đóm lập lòe. Những chi tiết thơ mộng này đã làm giảm bớt màu sắc ảm đạm u tối của bức tranh đời.
Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật của Thạch Lam cũng là yếu tố quan trọng thể hiện chất thơ trong tác phẩm này. Tác giả đi sâu vào những trạng thái của tâm hồn, tạo nên những cảm giác mong manh, mơ hồ, tinh tế “như những rung động của một cánh bướm non”. Bằng cách đó, Thạch Lam đã đánh thức và lôi cuốn độc giả vào thế giới tâm hồn của nhân vật.
Nghệ thuật ngôn từ: Giọng điệu truyền cảm, nhẹ nhàng. Ngôn ngữ vừa giàu nhạc điệu.
1.3. Kết luận:
Khẳng định lại vấn đề đang nghiên cứu.
Xem thêm: Phân tích bức tranh phố huyện lúc đêm khuya trong Hai đứa trẻ
2. Chất thơ trong truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam hay nhất:
Thạch Lam, còn có tên là Nguyễn Tường Vinh (1910 – 1942), sau đổi tên là Nguyễn Tường Lân. Cùng với Nhất Linh và Hoàng Đạo, ông là một trong những cây bút chủ chốt của nhóm Tự Lực Văn Đoàn. Thạch Lam đặc biệt giỏi viết truyện ngắn thường thiếu cốt truyện, mà tập trung vào khám phá thế giới nội tâm của nhân vật. Văn của ông trong sáng, giản dị mà sâu sắc, như một bài thơ tình buồn với giọng điệu trầm lắng, sâu lắng. Một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của ông là truyện ngắn “Hai đứa trẻ”, thể hiện đặc biệt chất thơ trong văn của ông.
Thơ là một loại hình nghệ thuật thể hiện tâm hồn và nhịp điệu của trái tim. Chất thơ có thể hiểu là tinh chất trữ tình, được tạo nên bằng cách kết hợp giữa vẻ đẹp của cảm xúc, tâm trạng, tình cảm với vẻ đẹp của cách biểu hiện chúng để kích thích những cảm xúc và tình cảm nhân văn. Còn chất thơ trong truyện ngắn được tạo nên khi nhà văn chú trọng đến việc khai thác và thể hiện một cách tinh tế những cảm xúc, tâm trạng và tình cảm của nhân vật hoặc chính mình trước thế giới, bằng những chi tiết và hình ảnh gợi cảm, cùng với một lối văn trong sáng, truyền cảm, phù hợp với nhịp điệu riêng của cảm xúc và tâm hồn. Những rung động và rung cảm của nhà văn trước vẻ đẹp của thiên nhiên, cuộc sống, con người và tình người sẽ được truyền đạt đến người đọc thông qua âm nhạc của lòng nghệ sĩ. Chính chất thơ tạo nên sự tinh tế và sâu sắc trong văn chương, khiến cho nó có thể đến sâu vào tâm hồn người đọc và kích thích sự yêu thích và quý trọng đối với con người và sự sống.
Trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ”, chất thơ được thể hiện từ cảnh sắc thiên nhiên trong buổi chiều tà. Một bức tranh quê bình lặng và êm đềm được miêu tả: “Chiều chiều rồi, một buổi chiều êm như nhung và thoảng qua giáo mát”, bắt đầu được gợi lên bởi tiếng trống thu và tiếng ếch nhái kêu trong đồng ruộng. Màu đỏ rực như lửa cháy của phương tây và màu hồng như hòn than sắp tàn của những áng mây chiều thêm điểm nhấn cho bức tranh. Thạch Lam chỉ cần một vài chi tiết miêu tả nhưng đã tạo nên bức tranh quê gần gũi và bình dị, được cảm nhận qua tâm hồn ngây thơ của Liên và An: “Trời đã bắt đầu đêm, một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát. Đường phố và các ngơ con dần dần chứa đầy bóng tối. Các nhà đã đóng im ỉm, trừ một vài cửa hàng còn thức, nhưng cửa chỉ để hé ra một khe ánh sáng”.
Trẻ con đùa nhau trên sân thượng vào một buổi tối hè ấm áp, vui vẻ cười nói. An muốn tham gia cùng chúng, nhưng sợ mẹ phạt nên cô và em trai ngồi im trên ghế, nhìn theo những bóng người về muộn dần tan biến trong đêm. Cát trên sân lấp lánh dưới ánh đèn đường. Trong bức tranh đó, có hình ảnh của những đứa trẻ nghèo đang lom khom tìm kiếm những món đồ bị bỏ quên sau buổi chợ, nhặt nhạnh những thanh tre, nứa hay bất cứ thứ gì còn dùng được để sử dụng. Liên thấy thương cho chúng nhưng cũng không thể giúp được gì vì không có tiền. Trong tâm hồn cô, còn lưu lại một nỗi buồn rối ren trước khoảnh khắc của ngày tàn. Có lẽ nhà văn Thạch Lam đã tái hiện lại bức tranh về phố huyện nghèo này bằng những ký ức tuổi thơ của mình khi ông sống cùng gia đình ở phố huyện Cẩm Giàng (Hải Dương). Do đó, cảnh vật và nhân vật ở đây rất chân thực, gần gũi và tràn đầy màu sắc và cảm xúc, tạo nên chất thơ đậm hơn.
Lối viết của Thạch Lam đặc trưng bởi sự kết hợp giữa chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa lãng mạn, điều này đã giúp ông tạo ra những tác phẩm văn học vừa thấm đẫm hơi thở cuộc sống vừa thấm đẫm chất thơ một cách tinh tế, tiêu biểu là kiệt tác “Hai đứa trẻ” của ông. Có lẽ chất thơ thực sự thấm vào trong văn của anh khi anh miêu tả cuộc sống của những người dân ở những vùng quê nghèo. Bằng nét văn nhạy cảm, nhẹ nhàng, Thạch Lam đã khơi dậy những xúc cảm sâu lắng khiến thơ thấm sâu vào tâm hồn người đọc, khiến họ không thể rời mắt khỏi cuộc sống buồn tẻ, thê lương của những con người này. Đằng sau những lời nói của ông dường như là một tiếng thở dài thương cảm sâu sắc cho những mảnh đời bị đày đọa nơi thôn quê mà Thạch Lam đã miêu tả một cách đầy cảm thông.
Thạch Lam nhấn mạnh tầm quan trọng của nghệ thuật miêu tả thời gian để làm nổi bật những khó khăn, vất vả của người dân sống ở nông thôn. Cụ thể, anh tập trung vào ban đêm ở những vùng này, nơi bóng tối bao trùm xung quanh và đè nặng lên cuộc sống của người dân địa phương. Bóng tối như một biểu tượng nghệ thuật đầy ám ảnh tái hiện xuyên suốt tác phẩm, lan tỏa khắp mọi ngóc ngách của khu vực – từ phố xá đến dòng sông và cả đến những ngôi nhà. Nó dày đặc đến nỗi tiếng trống của người gác đêm bị át đi và mất hút trong bóng tối. Bóng tối tượng trưng cho cuộc sống buồn tẻ, chán nản của những người dân nghèo ở nông thôn, rồi sẽ bị bào mòn, lụi tàn và chìm vào quên lãng. Mặc dù tác giả thỉnh thoảng giới thiệu một số ánh sáng,
Trong tác phẩm “Hai đứa trẻ”, chất thơ được thể hiện rõ hơn bao giờ hết thông qua hy vọng và khát khao của những con người sống tại phố huyện nghèo khổ. Mặc dù cuộc đời của họ đang chìm trong bóng tối, nhưng họ vẫn trông mong và hy vọng vào một điều gì đó sáng sủa hơn trong tương lai. Dù mệt mỏi và buồn ngủ, họ vẫn cố gắng để chờ đợi chuyến tàu đêm đi qua phố huyện. Dù có vẻ như là một chuyến tàu bình thường, nhưng nó lại có ý nghĩa to lớn với những người sống tại đây. Khi tàu đến, họ rất vui mừng và hạnh phúc dù An nói rằng “Tàu hôm nay không đông” và “kém sáng hơn”. Tuy nhiên, ánh sáng mà đoàn tàu mang lại khác hẳn với ánh sáng leo lét ở nơi này và nó đã khiến cho họ cảm thấy sống trong niềm vui và hạnh phúc trong chốc lát. Chuyến tàu đã mang đến cho họ sức mạnh để vượt qua cuộc sống khó khăn hiện tại và hy vọng vào một tương lai tươi sáng hơn. Với chị em Liên, đợi tàu không phải vì nhu cầu vật chất mà đơn giản là do đoàn tàu đã giúp họ sống lại những kỷ niệm đẹp và phá tan bầu không khí tù túng nơi đây. Tác giả Thạch Lam đã thành công trong việc thể hiện tâm trạng đợi chuyến tàu, gợi lên sự đau xót cho những người nghèo khổ, sống trong bóng tối và tù túng, để từ đó khơi gợi tâm hồn của họ và mong muốn tiến tới ánh sáng của tương lai.
Linh hồn của một tác phẩm nằm trong nghệ thuật. Chất thơ được thể hiện qua nghệ thuật cũng là một yếu tố quan trọng. Trong truyện ngắn của Thạch Lam, ông đã xây dựng một thế giới sống động với không gian và thời gian được biến đổi và vận động. Thạch Lam cũng chi tiết hoá những cảm xúc mơ hồ và mong manh của con người một cách tinh tế và sâu sắc. Ông đã từng cho rằng, để trở thành một nhà văn xuất sắc, ta cần đi sâu vào tâm hồn mình để tìm thấy tính tình và cảm giác thành thực, và từ đó hiểu được tâm hồn của mọi người. Trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ”, Thạch Lam đã làm được điều đó bằng cách vận dụng những câu văn nhẹ nhàng, chậm rãi, mang đến một thanh âm chậm buồn nhưng cũng rất nên thơ. Thạch Lam đã sử dụng các đặc sắc nghệ thuật trong việc miêu tả những chi tiết nhỏ, từ đó tạo ra một giọng văn êm đềm nhỏ nhẹ nhưng vẫn rõ ràng và tinh tế.
Trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ”, nhà văn Thạch Lam chứng tỏ chất thơ có thể được trích xuất từ cuộc sống bình dị thông qua những rung động của tâm hồn. Tác phẩm này toát lên sự yêu mến cái đẹp và nhìn tinh tế vào thiên nhiên, đời sống và niềm tin vào thiện tâm của con người, được thể hiện thông qua cả hình thức nghệ thuật và nội dung. Từ tác phẩm này, Thạch Lam khám phá ra rằng “Cái đẹp ẩn chứa ở chỗ không ai ngờ tới”, nó được che giấu bởi cuộc sống đầy gian khổ nhưng chỉ có những tâm hồn tinh tế và nhạy cảm mới có thể cảm nhận được.
Xem thêm: Phân tích bức tranh phố huyện lúc chiều tàn trong Hai đứa trẻ
3. Chất thơ trong truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam hay chọn lọc:
Truyện ngắn của Thạch Lam không đặt nặng vào cốt truyện. Thay vào đó, ông tập trung vào việc quan sát con người và cảnh vật, từ đó truyền đạt những nhận xét và cảm nhận tinh tế, dịu dàng. Phong cách kể chuyện và miêu tả của ông làm cho người đọc cảm thấy xao xuyến, đầy ấn tượng và nhiều lúc lạnh lùng, tạo nên một cảm giác dịu buồn đong đầy. Chất thơ là nét đặc trưng của truyện ngắn và bút kí của Thạch Lam, đó đã tạo nên một sự cuốn hút đặc biệt, mang lại sự thích thú, như Nguyễn Tuân đã nhận xét về tác phẩm của ông. “Hai đứa trẻ” cũng không ngoại lệ, với chất thơ tràn ngập từ cảnh vật đến tình người, đưa ta quay trở về một phố huyện nghèo nàn hơn 70 năm trước.
Văn xuôi của Thạch Lam nhẹ nhàng, trong sáng, biểu cảm. Cảnh chiều tàn ở phố huyện nghèo là một nét khắc họa tiêu biểu của đời sống nông thôn xưa: tiếng trống thu, “Tây đỏ lửa”, mây chiều “đỏ hồng như tàn”, hàng lũy tre làng “đen nhánh nổi rõ cả một góc trời”. Có thể nghe thấy tiếng ếch kêu và tiếng vo ve của muỗi trên cánh đồng. Làn gió mát “mềm như lời ru”. Từng âm thanh, từng đường nét, từng sắc màu của cảnh vật đều u uất, phảng phất chút hoài niệm. Đây là nỗi buồn đẹp đẽ của thơ ca. Đó là hương vị của phố huyện nghèo, nơi “ngõ phố gặp bến sông” (Tú Xương) mà nhiều người đã biết.
Thạch Lam cũng miêu tả sinh động và cảm nhận được bóng tối của phố huyện nghèo. Ông miêu tả ánh sáng leo lét của ngọn đèn bà Tí, cái bếp lò của ông Siêu “sáng cả một vạt đất cát”, ngọn đèn trong quán của chị Liên “lấp lánh như con đom đóm chui qua bụi đất”. Thứ ánh sáng yếu ớt đó làm sâu thêm bóng tối mịt mù của phố huyện nghèo, đồng thời nó cũng tượng trưng cho cuộc sống chật vật của hai chị em Liên, những đứa trẻ lang thang đầu chợ, cuộc sống bần cùng của mẹ con chị Tí, gia đình người nghệ sĩ xẩm và bà già say rượu, Ba Cù Thị.
Cảnh bầu trời đêm trong truyện “Hai đứa trẻ” khiến người đọc thấy rất thú vị. Hai đứa trẻ ngắm nhìn cảnh vật đêm với ánh mắt vời vợi, chứng kiến những ngôi sao lấp lánh và đom đóm bay “là là” với những vệt sáng rực rỡ. Sông Ngân Hà và con vịt theo sau ông Thần Nông trở thành điểm nhìn và tìm kiếm, mang đến cho hai chị em Liên và An niềm vui thơ ngây nho nhỏ. Ngoài ra, màu đỏ cũng là chất thơ của sự sống, Thạch Lam chia sẻ niềm vui cùng hai đứa trẻ.
Tuy nhiên, trong truyện “Hai đứa trẻ” cũng không thiếu những chi tiết nói về cuộc sống tăm tối, khó khăn của những đứa trẻ nơi phố huyện nghèo. Như hình ảnh bà cụ Thi với tiếng cười “khanh khách”, với cử chỉ “ngửa cổ ra đằng sau, uống một hơi cạn sạch” cút rượu ti, rồi ra về, đi “lẩn vào bóng tối” với “tiếng cười khanh khách”. Hoặc là bác phở Siêu, mẹ con chị Tí bán hàng nước và bắt tép, gia đình bác xẩm với tiếng đàn bầu “bần bật”, hình ảnh đứa con lê la trên mặt đất… Tất cả tạo nên một chất thơ đầy xót xa, đồng cảm của tác giả với những cuộc đời lầm than trong xã hội thực dân nửa phong kiến. Chất thơ này thể hiện giá trị nhân đạo của truyện “Hai đứa trẻ”.
Truyện “Hai đứa trẻ” mang chất thơ trong cách miêu tả tinh tế tâm hồn, tâm lý của hai nhân vật chính. Trước khi đi ngủ, An nhắc Liên đánh thức cô khi chuyến tàu đêm đi qua, trong khi đó Liên tự hào về việc xà tích dây xà và cho rằng mình đã trưởng thành và tự tin. Liên cảm nhận mùi đất cát ẩm ướt như mùi vị của quê hương. Cô đợi chuyến tàu đêm không chỉ để bán hàng, mà còn để mơ mộng về Hà Nội và sống lại những kỷ niệm tuổi thơ đẹp: khi bố còn đi làm và mẹ có nhiều tiền, Liên được đi chơi Bờ Hồ và uống nước lạnh.
Truyện “Hai đứa trẻ” mang giá trị nhân đạo sâu sắc và thức tỉnh hồn người đối với những cuộc sống đầy khó khăn. Chất thơ trong truyện tạo nên màu sắc lãng mạn và nội dung hiện thực, tạo nên một tác phẩm truyện ngắn đầy tính nghệ thuật, làm nổi bật phong cách của tác giả Thạch Lam.
