Ra đời cùng cơn bão công nghệ và thông tin, Gen Z đã trở thành lực lượng tiếp nhận và sáng tạo độc nhất vô nhị của ngành công nghiệp điện ảnh thế giới.
Trong 10 năm qua, nền điện ảnh thế giới đã chứng kiến sự chuyển mình nhanh chóng và mạnh mẽ. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi này, nhưng đầu tiên phải kể đến tiếng nói của thế hệ mới – thế hệ đang dần trở thành lực lượng lao động chính – Gen Z.
Khi tập phim Harry Potter ra mắt lần đầu tiên vào năm 2001, một lượng lớn giới trẻ Gen Z mới ra đời. Năm nay, những cá nhân đó đã bước sang tuổi 23 – 27. Theo báo cáo của Earth Web, Gen Z chiếm 26% tổng dân số toàn cầu, tương đương khoảng 2 tỷ người. Không còn đơn thuần là khán giả, Gen Z trực tiếp tham gia vào quá trình sáng tạo, sản xuất và phân phối điện ảnh. Với những đặc điểm độc đáo, khác biệt so với thế hệ trước (Millennials, Gen X), Gen Z đang góp phần định hình lại ngành công nghiệp điện ảnh thế giới.
Zendaya và bạn diễn – bạn trai Tom Holland đại diện cho thế hệ ngôi sao mới.
Những ngôi sao mới của ngành công nghiệp điện ảnh
Hãy xem một số tựa phim Hollywood được thảo luận sôi nổi gần đây và chúng ta sẽ thấy Gen Z đã chính thức trở thành những ngôi sao mới như thế nào. Đầu tiên, Zendaya (1996) có thể nói là đại diện tiêu biểu cho thế hệ phủ sóng dày đặc từ loạt phim bom tấn. Người nhện, Cồn cátbộ phim Người biểu diễn vĩ đại nhấtđến loạt Niềm hạnh phúc. Đồng hành cùng cô dĩ nhiên là bạn trai kiêm bạn diễn Tom Holland (1996) – Người nhện Gen Z. Cùng hạng mục phim hành động bom tấn, chúng ta có Sophie Turner (1996) – dị nhân thế hệ mới của vũ trụ X-Men. Ở thể loại phim kinh dị – siêu nhiên, không thể không kể đến Millie Bobby Brown (2004), Sadie Sink (2002), Noah Schnapp (2004) và toàn bộ dàn diễn viên nhí của loạt phim. Những điều kỳ lạ. Hay gần đây nhất, vào cuối năm 2022, Jenna Ortega (2002) và Emma Myers (2002) là hai hiện tượng bất ngờ nổi lên từ dòng phim này. Thứ Tư khi anh mới 20 tuổi. Chỉ trong vài năm nữa, những cái tên này rất có thể sẽ dẫn đầu phòng vé và tỷ suất phát trực tuyến, kế vị những ngôi sao Millennials đang dần bước sang một giai đoạn mới của sự nghiệp.
Jenna Ortega và Emma Myers bất ngờ nổi lên như hai hiện tượng từ loạt phim thứ Tư.
Cách kể chuyện mới và đa dạng hóa
Nếu thế hệ X (1965-1980) trưởng thành với The Breakfast Club và thế hệ Y (1981-1995) là những cô nàng xấu tính hay Clueless thì phim của thế hệ Z lại thể hiện một xu hướng hoàn toàn khác. Hàng loạt tác phẩm dành cho tuổi mới lớn như Lớp tám, Booksmart, Euphoria, The End of the F***ing World… tất cả khắc họa những hình ảnh chưa từng thấy của giới trẻ. Cách kể chuyện chân thực từ kịch bản đến tuyển diễn viên là dấu ấn của điện ảnh thế hệ mới. Ví dụ, Lớp tám là bộ phim đầu tiên của một đạo diễn xuất thân là YouTuber giành được giải thưởng điện ảnh. Phim kể về cô bé 13 tuổi Kayla Day (Elsie Fisher) với những rắc rối của một Gen Z điển hình trong môi trường học đường – một cô gái nhút nhát ngoài đời nhưng lại tự tin trên mạng xã hội. Internet cho cô và các bạn cùng trang lứa cơ hội được sống bằng danh tính ảo và bộc lộ những tài năng tiềm ẩn. Tuy nhiên, đây cũng là hố sâu rủi ro, có thể ảnh hưởng xấu đến lớp trẻ đang trong giai đoạn hình thành nhân cách.
Eighth Grade là bộ phim kể về một cô gái Gen Z điển hình, được chỉ đạo bởi một đạo diễn gốc YouTuber.
Là những công dân của thời đại toàn cầu hóa, theo báo cáo của Insight Global, Gen Z được đánh giá là thế hệ chấp nhận và đánh giá cao sự đa dạng (định hướng, sắc tộc, hệ tư tưởng) nhất từ trước đến nay. Điều này được phản ánh rõ ràng trong thái độ của Gen Z đối với điện ảnh đương đại và các tác phẩm của chính họ, bất kể thể loại nào. Những bộ phim được cho là khắc họa chính xác tư duy của Gen Z có thể từ hành động đến hài đến kinh dị, nhưng điểm chung là đều tôn vinh sự đa dạng, chẳng hạn như: Người Nhện: Xa Nhà; Giao dục giơi tinh; Tôi Không Ổn Với Điều Này; Tình yêu, Simon… Tuy nhiên, yếu tố đa dạng và bình đẳng cần được thể hiện một cách chân thực. So với các thế hệ trước, Gen Z nhạy bén hơn trong việc tiếp nhận các thông điệp tiếp thị vì họ đã sống trong một thế giới tràn ngập quảng cáo từ khi còn nhỏ. Một bài học truyền thông điển hình là làm lại Nàng tiên cá nhỏ Sắp phát hành vào tháng 5 năm 2023 của Disney. Việc chọn một diễn viên da đen đóng vai nàng tiên cá, trái với mong đợi của hãng phim, đã gây ra làn sóng chỉ trích dữ dội từ khán giả chính Gen Z.
Điện ảnh trưởng thành với thế hệ kỹ thuật số
Thuật ngữ “kỹ thuật số” xuất hiện vào cuối những năm 1990, đầu những năm 2000. Đây là lý do tại sao Gen Z còn được gọi là “thế hệ kỹ thuật số” – thế hệ đầu tiên trong lịch sử. Sinh ra và lớn lên với Internet. Từ nhỏ, Gen Z đã quen với việc xem phim màu, phim trực tuyến và lưu trữ phim dưới dạng file mềm. Máy quay phim là tài sản quý giá đối với các thế hệ trước, nhưng với Gen Z, nó chỉ là một món đồ chơi công nghệ thông thường. Bên cạnh đó là sự phát triển nhanh chóng của thị trường thiết kế và phát triển các ứng dụng chỉnh sửa hình ảnh – video. Ngày nay, bất kỳ người trẻ nào cũng có thể trở thành nhà sáng tạo nội dung số, thậm chí làm phim của riêng mình với gói công nghệ rất tinh gọn. Không thể phủ nhận sự phát triển của công nghệ đã đưa giới trẻ đến gần với thế giới điện ảnh chuyên nghiệp hơn bao giờ hết.
Năm 2002, đạo diễn George Lucas đã tạo ra một bước ngoặt mang tính cách mạng khi thực hiện bộ phim Chiến tranh giữa các vì sao: Tập II – Cuộc tấn công của người vô tính hoàn toàn bằng máy quay kỹ thuật số Sony HDW 900F. Trước đó, hầu hết phim Hollywood vẫn được quay bằng phim nhựa (thường là phim 35mm). Chỉ sau 11 năm, số lượng phim quay bằng máy kỹ thuật số đã vượt qua phim nhựa trong top 200 phim có doanh thu cao nhất. Giờ đây, những bước tiến vượt bậc trong nghiên cứu và phát triển công nghệ AI sẽ thay đổi cục diện của ngành nghệ thuật thứ bảy theo một cách khó đoán hơn.
Quy trình sản xuất nhanh hơn, tiết kiệm hơn và dễ dàng hơn thu hẹp khoảng cách giữa các hãng phim lớn và các hãng phim độc lập. Mặt khác, số lượng sản phẩm điện ảnh ra mắt hàng năm cũng nhiều hơn. Cách thức phân phối và trình bày vì thế ngày càng đa dạng. Giờ đây, chúng ta có thể xem phim tại rạp, trên truyền hình, qua các nền tảng phát trực tuyến trả phí và đặc biệt là mạng xã hội.
Netflix được thành lập vào năm 1997, hiện đã trở thành nền tảng phát sóng trực tuyến phổ biến nhất thế giới, là nguồn gốc của thói quen “binge-watch” (xem liên tiếp). YouTube, TikTok, Facebook và Instagram Reels đang dẫn đầu các nền tảng truyền thông xã hội khi nói đến nội dung video. Không chỉ vậy, đây còn là điểm dừng chân chính của cộng đồng khán giả trẻ, nơi họ chia sẻ và bày tỏ quan điểm về điện ảnh.
Dàn diễn viên nhí của loạt phim ăn khách Stranger Things hầu hết là Gen Z.
Thị hiếu Gen Z thay đổi – Thách thức và cơ hội
Các nghiên cứu do Deloitte Media & Technology công bố vào năm 2021-2022 cho thấy một xu hướng đáng chú ý: giới trẻ Mỹ ngày càng dành ít thời gian xem tivi và xem phim hơn các thế hệ trước. Trong báo cáo năm 2021, có tới 26% khán giả Gen Z cho rằng game là phương tiện giải trí hàng đầu, 14% chọn âm nhạc, 11% chọn mạng xã hội và chỉ 10% chọn phim ảnh. Xu hướng này không thay đổi ngay cả khi nghiên cứu được mở rộng vào năm sau, với những người tham gia khảo sát lan sang Brazil, Châu Âu và Nhật Bản. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi Internet xóa nhòa mọi biên giới và mang thông tin liên tục từ quốc gia này sang quốc gia khác, có lẽ Việt Nam cũng không nằm ngoài bức tranh chung đó.
Sự thay đổi trong nhu cầu và hành vi xem phim của Gen Z đòi hỏi những gã khổng lồ điện ảnh phải liên tục đổi mới chính mình. Với thị hiếu hoàn toàn khác với thế hệ trước và cơ hội tiếp cận với các nguồn giải trí đa dạng, Gen Z thực sự là một đối tượng khán giả khó chiều. Khi chúng ta có thể ăn những món ngon một cách dễ dàng và liên tục, khẩu vị sẽ trở nên tinh tế và khắt khe hơn. Các nền tảng như Disney+, HBO Max và Netflix đang phải vật lộn hàng ngày để giành được những người đăng ký mới. Nhiều hệ thống rạp lớn phải thay đổi phương thức tiếp thị. Các nhà làm phim toàn cầu cũng cần nghiêm túc nhìn nhận, nghiên cứu và lắng nghe Gen Z để mang đến những món ăn phù hợp với thế hệ này. Đây là điều đương nhiên, là thách thức và cũng là động lực để ngành điện ảnh có những chuyển biến phù hợp trong thời gian tới.
