Mỗi loài sinh vật đều có giới hạn sinh thái khác nhau. Vậy, giới hạn sinh thái là gì? Ý nghĩa của quy luật giới hạn sinh thái? Cùng bài viết tìm hiểu về giới hạn sinh thái cụ thể dưới đây.
1. Giới hạn sinh thái là gì?
Sinh vật sẽ luôn có một giới hạn sinh thái nhất định. Mỗi loài sinh vật đều có giới hạn sinh thái khác nhau. Hay nói cách dễ hiểu hơn đó là giới hạn sinh thái chính là giới hạn năng lực chịu đựng của sinh vật so với một tác nhân sinh thái nhất định trong
Trong giới hạn sinh thái đó thì sinh vật hoàn toàn có thể sống sót, tăng trưởng một cách không thay đổi theo thời hạn.
Ta cũng có thể hiểu rằng giới hạn sinh thái chính là một khoảng giá trị của một nhân tố sinh thái mà sinh vật ở trong khoảng giá trị đó thì mới có thể tồn tại và phát triển.
Bên cạnh đó giới hạn sinh thái theo nội dung giải đáp của sách giáo khoa sinh học 9 có thể hiểu đơn giản hơn là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với một nhân tổ sinh thái nhất định gọi là giới hạn sinh thái. Nằm ngoài giới hạn này sinh vật sẽ yếu dần và chết.
2. Các yếu tố ảnh hưởng đến giới hạn sinh thái:
Giới hạn sinh thái cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi những yếu tố trong tự nhiên. Các yếu tố đó sẽ ảnh hưởng đến
Cụ thể hai nhóm nhân tố sinh thái gồm:
– Nhóm nhân tố vô sinh: Bao gồm các điều kiện sống như ánh sáng, nhiệt độ không khí, độ ẩm….
– Nhóm nhân tố hữu sinh: Chính là các cơ thể sống có tác động trực tiếp, gián tiếp lên cơ thể khác ở xung quanh như Vi khuẩn, nấm, động vật, thực vật…
Để biết rõ hơn về những tác động của hai nhóm nhân tố sinh thái đó đến giới hạn sinh thái thì ta có thể xác định như sau:
2.1. Yếu tố ánh sáng:
Như chúng ta cũng đã biết rằng thực vật thích nghi khác nhau với điều kiện kèm theo chiếu sáng của môi trường tự nhiên, biểu lộ qua những đặc thù về hình thái, cấu trúc, giải phẫu và hoạt động giải trí sinh lí của chúng.
Để phân biệt thực vật thì người ta chia thực vật thành hai nhóm cây là nhóm cây ưa sáng và nhóm cây ưa bóng .
– Đối với những loại nhóm cây ưa ánh sáng mặt trời mọc nơi quang đãng hoặc ở tầng trên của tán rừng, có những đặc thù chịu được ánh sáng mạnh như lá cây có phiến dày, mô giậu tăng trưởng, lá xếp nghiêng so với mặt đất, nhờ đó mà tránh được những tia nắng chiếu thẳng vào mặt phẳng lá .
– Đối với những loại cây ưa bóng râm thường mọc dưới bóng của những cây khác, có phiến lá mỏng dính, ít hoặc không có mô giậu, lá nằm ngang, nhờ đó thu nhận được nhiều tia nắng tán xạ .
Bên cạnh đó thì để phân biệt động vật người ta cũng chia các loài động vật hoang dã được chia thành hai loại là nhóm động vật hoang dã ưa hoạt động giải trí ban ngày và nhóm động vật hoang dã ưa hoạt động giải trí trong bóng tối .
Thông thường ta sẽ thấy rằng đối với các loài động vật hoang dã thì chúng sẽ có cơ quan chuyển hóa tiếp đón ánh sáng.Do đó, chúng thích ứng tốt hơn với điều kiện kèm theo chiếu sáng luôn biến hóa của thiên nhiên và môi trường, nhiều loài động vật hoang dã, đặc biệt quan trọng là những loài chim hoàn toàn có thể khuynh hướng đường bay dựa theo ánh sáng mặt trời và những vì sao khi chúng di cư từ miền bắc bán cầu về miền nam bán cầu .
Từ đó ta cũng có thể hiểu được rằng ánh sáng giúp cho động vật hoang dã có năng lực khuynh hướng trong khoảng trống và nhận ra những vật xung quanh
2.2. Yếu tố nhiệt độ:
Theo như tìm hiểu thì ta có thể thấy rằng yếu tố nhiệt độ có hai quy tắc gồm : quy tắc về kích thước cơ thể và quy tắc về kích thước các bộ phận như tai, đuôi, chi… Cụ thể là:
– Đối với những động vật hằng nhiệt sống ở vùng ôn đới thì size khung hình lớn hơn so với động vật hoang dã cùng loài sống ở vùng nhiệt đới gió mùa ấm cúng. Và chúng thường có lớp mỡ dày nên năng lực chịu lạnh tốt . Đó chính là quy tắc về kích thước cơ thể
– Đối với những động vật hằng nhiệt sống ở vùng ôn đới có tai, đuôi, chi thường bé hơn tai, đuôi, chi của loài động vật hoang dã sống ở vùng nhiệt đới gió mùa . Đó chính là quy tắc về kích thước các bộ phận như tai, đuôi, chi…
Ta sẽ cùng đưa ra một vài ví dụ về những quy tắc này như sau:
Thông thường giới hạn sinh thái của loài vi khuẩn suối nước nóng là 0°C đến +90°C bởi vì loài vi khuẩn suối nước nóng có thể sống ở nhiệt độ thấp nhất từ 0°C và cao nhất là +90°C.
Còn giới hạn sinh thái của loài xương rồng sa mạc là 0°C đến +56°C.
Bởi vì loài xương rồng sa mạc có thể sống ở nhiệt độ thấp nhất từ 0°C và cao nhất là +56°C.
Hay giới hạn sinh thái của cá rô phi Việt Nam là 5,6°C đến 42°C bởi vì
Cá rô phi ở Việt Nam chỉ có thể sống trong phạm vi nhiệt độ thấp nhất là từ 5,6 °C, đến nhiệt độ cao nhất là 42 °C.
Giới hạn sinh thái của cây trồng ở vùng nhiệt đới trong điều kiện nhiệt độ 20°C đến 30°C bởi lẽ phần lớn cây trồng ở vùng nhiệt đới quang hợp tốt nhất trong điều kiện nhiệt độ 20°C đến 30°C. Ở mức nhiệt độ dưới 0 độ C hoặc cao hơn 40 độ C khiến cây bị ngừng quang hợp.
Động vật hằng nhiệt không thay đổi nhiệt độ khung hình đa phần qua sự thích nghi về hình thái, cấu trúc giải phẫu, hoạt động giải trí sinh lí của khung hình và tập tính lẩn tránh nơi có nhiệt độ không tương thích.
3. Thành phần của giới hạn sinh thái:
Giới hạn sinh thái cũng sẽ có các thành phần chính của nó. Trong giới hạn sinh thái sẽ bao gồm điểm giới hạn trên (max), điểm giới hạn dưới (min), khoảng thuận lợi (khoảng cực thuận) và khoảng chống chịu. Khi vượt ra ngoài điểm giới hạn trên và dưới này thì sinh vật sẽ bị chết. Theo đó, ta có thể hiểu rằng:
– Khoảng cực thuận là khoảng có điều kiện thuận lợi và bao gồm các nhân tố sinh thái đạt mức độ phù hợp, mà sinh vật trong khoảng này sẽ đảm bảo điều kiện thuận lợi giúp cho các loài sinh vật có thể phát triển dựa theo các hoạt động sống tốt nhất
Ví dụ: Khoảng cực thuận của loài xương rồng sa mạc là 34°C bởi vì loài xương rồng sa mạc có thể sống ở nhiệt độ thấp nhất từ 0°C và cao nhất là +56°C. Như vậy, trong khoảng cực thuận loài xương rồng sa mạc là 34°C thì nó có thể phát triển dựa theo các hoạt động sống tốt nhất.
Hay như khoảng cực thuận của cá rô phi ở Việt Nam là 23 đến 37 độ C bởi vì Cá rô phi ở Việt Nam chỉ có thể sống trong phạm vi nhiệt độ thấp nhất là từ 5,6 °C, đến nhiệt độ cao nhất là 42 °C. Tức là trong khoảng cực thuận là 23 đến 37 độ C thì cá rô phi sẽ tồn tại và phát triển tốt các hoạt động sống. Đồng thời sẽ bị chết ở mức nhiệt độ giới hạn trên và dưới.
– Khoảng chống chịu bao gồm các nhân tố sinh thái gây ra các ức chế cho chức năng sinh lý bình thường của sinh vật. Đây là khoảng mà sinh vật trong khoảng này sẽ bị ức chế chức năng sinh lý bình thường của mình. Hay nói cách khác ở khoảng này không có những điều kiện thuận lợi cho sinh vật hoạt động.
4. Ý nghĩa của quy luật giới hạn sinh thái:
4.1. Quy luật giới hạn sinh thái:
Theo đó thì ta thấy rằng mỗi loài có một giới hạn chịu đựng so với một tác nhân sinh thái nhất định. Ngoài giới hạn sinh thái, sinh vật không hề sống sót được.
Như đã phân tích ở phần mục trên thì có thể thấy rằng trong giới hạn sinh thái sẽ có :
– Giới hạn dưới tức là dưới điểm đó, sinh vật sẽ chết.
– Giới hạn trên tức là trên điểm đó, sinh vật sẽ chết.
– Khoảng thuận tiện nghĩa là khoảng chừng của tác nhân sinh thái ở mức tương thích, bảo vệ cho sinh vật triển khai những tính năng sống tốt nhất hay là khoảng chừng giá trị của tác nhân sinh thái mà sinh vật tăng trưởng thuận tiện nhất .
– Khoảng chống chịu là khoảng của nhân tố sinh thái gây ức chế cho hoạt động sinh lý của sinh vật hay là khoảng giá trị của nhân tố sinh thái mà sức sống của sinh vật giảm dần đến giới hạn. Vượt qua điểm giới hạn, sinh vật sẽ chết.
Đây chính là quy luật giới hạn sinh thái mà mọi người thường nhắc đến. Nó mang tính ổn định, mà nếu như sinh vật rơi vào những khoảng nào thì sẽ phải thích nghi với khoảng đó. Đó là quy luật sinh tồn trong giới hạn sinh thái.
4.2. Ý nghĩa của quy luật giới hạn sinh thái:
Theo đó, quy luật giới hạn sinh thái sẽ mang tầm ý nghĩa rất quan trọng. Có thể hiểu rằng quy luật giới hạn sinh thái có ý nghĩa đối với sự phân bố của sinh vật trên trái đất, trong việc di nhập, thuần hóa các giống vật nuôi, cây trồng nông nghiệp. Quy luật giới hạn sinh thái còn phản ánh tác động của nhân tố sinh thái đối với mỗi loài sinh vật nằm trong một giới hạn nhất định, từ giới hạn dưới qua điểm cực thuận đến giới hạn trên.
Ta cũng có thể dễ dàng nhận ra rằng đối với những sinh vật sống ở vùng nhiệt đới có giới hạn chịu đựng về nhiệt độ hẹp và ở vùng có mức nhiệt độ cao. Còn những sinh vật ở vùng ôn đới có giới hạn chịu đựng về nhiệt độ rộng và nhiệt độ cực thuận ở mức vừa phải. Sở dĩ có sự khác nhau như vậy là vì mỗi loài có một giới hạn chịu đựng đối với các nhân tố sinh thái như nhiệt độ, độ ẩm dẫn tới sự phân bố của sinh vật trên Trái Đất phụ thuộc chặt chẽ vào biên độ dao động của các nhân tố sinh thái này trên Trái Đất. Và hiển nhiên rằng công việc di nhập và thuần hóa các giống cây trồng và vật nuôi cần phải thực hiện nghiêm túc theo quy luật này.
Tóm lại, giới hạn sinh thái chính là một khoảng giá trị của một nhân tố sinh thái mà sinh vật ở trong khoảng giá trị đó thì mới có thể tồn tại và phát triển và quy luật giới hạn sinh thái có ý nghĩa đối với sự phân bố của sinh vật trên trái đất, trong việc di nhập, thuần hóa các giống vật nuôi, cây trồng nông nghiệp, nó phản ánh tác động của nhân tố sinh thái đối với mỗi loài sinh vật nằm trong một giới hạn nhất định, từ giới hạn dưới qua điểm cực thuận đến giới hạn trên.
