Nếu bạn thắc mắc hầu đồng là gì thì đây được coi là một nghi thức thuộc hiện tượng tâm linh và có tên gọi khác là hầu bóng hoặc lên đồng. Chính vì liên quan đến tâm linh nên sẽ ẩn chứa rất nhiều bí ẩn mà nhiều người trong số chúng ta không thể biết được. Hãy cùng truongptdtntthptdienbiendong.edu.vn tìm hiểu xem hầu đồng là gì cũng như ý nghĩa của hầu đồng trong văn hóa tín ngưỡng dân gian nhé.
Hầu đồng là gì?
Đầu tiên chúng ta hãy cùng đi tìm hiểu cụ thể về hầu đồng là gì? Đây là một nghi lễ trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ, thờ Đức Thánh Trần,… và là nghi thức giao tiếp với thần linh thông qua các thanh đồng. Theo tín ngưỡng dân gian, các vị thần có thể nhập hồn vào thân xác của ông đồng hoặc bà đồng để từ đó thi hành trấn yểm trừ tà, chữa lành bệnh tật, phù hộ, ban lộc cho các con nhang, đệ tử.
Trong lúc đó, các ông đồng bà đồng sẽ không còn là mình nữa mà sẽ thành hiện thân của vị thần nhập vào họ. Người ta cũng đã sáng tạo ra hình thức lễ nhạc gọi là hát văn (hát chầu văn) để phục vụ cho quá trình thần linh nhập thế nói trên
Người hầu đồng được gọi là thanh đồng, thanh đồng nam gọi là cậu, nữ gọi là cô hoặc bà đồng. Những người này thường có tính khí khác người, rất nhạy cảm, đặc biệt là thanh đồng nam thường có nét và cử chỉ của nữ, thậm chí có phẩm ẻo lả.
>>>Tham khảo thêm: Ngày Nguyệt Kỵ Là Ngày Gì? Những Điều Tuyệt Đối Kiêng Kỵ Vào Ngày Này
Khi nào nên hầu đồng?
Để trả lời cho câu hỏi ai nên ra hầu đồng thì đến nay vẫn chưa thể có đáp án chính xác. Tuy nhiên theo như truyền miệng thì những người có căn đồng hoặc do di truyền của gia tộc hoặc do hệ thần kính yếu là những người sẽ ra hầu đồng. Bởi khi họ bước chân đến đền, phủ thường sẽ bị nhập, nếu không ra trình Thánh sẽ bị ảnh hưởng đến sức khỏe, công việc làm ăn, ốm đau liên miên… Chỉ khi nào ra hầu đồng thì tự nhiên sức khỏe được tốt lên, mọi việc được hanh thông và được các Thánh ban cho tài lộc.
Hầu đồng có phải mê tín dị đoan không?
Hầu đồng được coi là một tín ngưỡng dân gian lâu đời, là một nét văn hóa từ xưa của dân tộc ta nên không bị quy vào hình thức mê tín dị đoan hay vi phạm pháp luật.
Tuy nhiên, đã có rất nhiều người lợi dụng việc hầu đồng để trục lợi, mê hoặc người khác, gây tác động xấu đến nhận thức và đáng bị lên án, bài trừ. Ví dụ như các hoạt động sau:
- Cúng trừ tà ma, chữa bệnh bằng phù phép.
- Xem bói, xin xăm, xóc thẻ, truyền bá sấm trạng, yểm bùa chú hại người.
- Các hình thức mê tín dị đoan khác.
>>>Xem thêm: Lễ tạ mộ là gì? Sắm lễ tạ mộ và văn khấn lễ tạ mộ chi tiết nhất
Ai có thể hầu đồng?
Những người ra hầu đồng thường do bản thân có căn đồng, tính di truyền của dòng tộc hoặc do thần kinh yếu. Nếu trốn không ra trình Thánh thường sẽ bị bệnh tật, ốm đau, mà đây là thứ bệnh “âm”, chữa chạy không khỏi, làm ăn thì thua lỗ. Trong dân gian thường gọi là “cơ đày”, tức là người đang bị Thánh đày ải. Chỉ đến khi ra đồng rồi thì sức khoẻ sẽ được phục, công việc được hanh thông.
Sau khi đã ra trình đồng rồi thì cứ hàng năm đặc biệt là dịp “tháng tám giỗ cha, tháng ba giỗ mẹ”, các Bà đồng, Ông đồng sẽ phải làm lễ lên đồng. Theo quan niệm dân gian, tại thời điểm này các vị Thánh từ các miền khác nhau của vũ trụ sẽ nhập hồn vào thân xác của ông đồng, bà đồng.
Tác dụng của việc hầu đồng là gì?
Đối với xã hội
Theo các truyền thuyết từ xa xưa, nghi lễ hầu đồng thể hiện truyền thống yêu nước của người dân Việt Nam. Trong buổi lễ khi tiếng nhạc chầu văn cất lên cũng là lúc chúng ta sẽ cảm nhận được không gian tâm linh đang hiện ra trước mắt. Tất cả sẽ trở nên uy nghiêm, trang trọng và thể hiện nền văn hóa tươi đẹp của Việt Nam. Hiện này các bài hát chầu văn đã được lưu trữ lại và tạo nên một kho tàng truyền thống văn hóa khổng lồ.
Đối với thanh đồng
Người thực hiện buổi hầu đồng là thanh đồng và họ thường có ngoại hình rất xinh đẹp và sáng sửa, khi lên đồng lại toát lên khí thế, sự uy nghiêm của những vị Thánh đang nhập vào. Khi tham dự lễ hầu đồng, bạn sẽ cảm thấy không khí linh thiêng bao trùm, giống như đang quay về cội nguồn và được che chở yêu thương của những người đã khuất. Buổi lễ giúp họ loại bỏ năng lượng tiêu cực và đón nhận thánh khí để khỏe mạnh cũng như linh hoạt hơn.
Những người là dân kinh doanh thường có niềm tin rất mãnh liệt vào các Thánh Mẫu và các buổi lễ hầu đồng. Ra hầu Thánh giúp họ giải tỏa muộn phiền, lo âu và bức xúc trong cuộc sống đời thường, giúp cuộc sống an nhiên, hạnh phúc hơn.
Đối với gia tiên
Theo quan niệm, nếu trong nhà có thanh đồng thì những người thân và gia tiên sẽ đi theo để hầu hạ ngài, do đó họ cũng sẽ dễ dàng cầu an cho bản thân và gia đình. Gia tiên của thanh đồng sẽ có trách nhiệm giúp đỡ con cháu đi đúng hướng. Sau này khi con cháu đã biết hầu Thánh thành thạo và tu tâm sẽ luôn nhớ ơn và quan tâm tới gia tiên nhiều hơn.
Đối với những người tham dự vấn hầu đồng
Trong buổi lễ hầu đồng, các cô đồng cậu đồng sẽ tái hiện lại chân dung của các vị Thánh đã có công dựng nước và bảo vệ đất nước trong lịch sử. Các vị Thánh này đều là những người được dân gian tưởng nhớ và ngưỡng mộ. Khi nhập hồn vào thể xác của thanh đồng họ sẽ truyền dạy những lời hay lẽ phải, giúp chúng sinh hiểu, tu nhân tích đức và vận dụng vào cuộc sống. Những người có tâm tốt sẽ may mắn được ban phước lành, tài lộc, giúp cuộc sống thuận lợi hơn.
>>>Tham khảo: Cúng đất đai trong nhà đúng nghi thức và văn khấn chi tiết nhất
Nghi thức hầu đồng gồm những gì?
Chuẩn bị lễ vật
- Trước kia thì phần lễ vật trong mỗi vấn hầu thường đơn giản, cơ bản gồm có xôi, thịt, hoa quả, trầu, cau, rượu, thuốc, vàng mã,… Ngày này thì lễ vật ngày càng phong phú và đắt tiền, dùng trong cả lễ mặn và lễ chay.
- Lễ vật trình đồng bao gồm chén đũa bạc, đĩa cốc pha lê, ở giữa là một chiếc gương phủ khăn thêu, còn hai bên bục và trước kỷ bày 04 mâm lễ Tứ Phủ. Mỗi mâm sẽ có 09 quả trứng, 01 cái lược, 01 cái quạt, 01 đôi guốc, 09 vuông vải màu phủ lên trên (xanh, đỏ, trắng và vàng). Một cái chung nhỏ và một cái thau nhỏ sẽ được bày ngay bênh cạnh mâm lễ
- Cứ mỗi lễ phải có một hình nhân và bốn lốt. Cạnh mâm Tứ phủ là mâm sơn trang trong đó bất cứ thứ gì cũng phải có 13 phần. 01 phần lớn bày ở giữa còn 12 phần nhỏ bày xung quanh, cạnh đó là 01 mâm hải sản sơn trang (tôm, cua, ốc…). Ngoài ra còn phải có mũ hài thêu hình chim phượng và một trăm vàng thoi (giấy vàng xếp thành thoi).
Thực hiện nghi thức hầu đồng
- Ra tay dấu: Theo đó thì Thánh nam tay trái còn Thánh nữ tay phải, tiếp theo là tráng bóng rồi tung khăn hồi dương ngự đồng.
- Theo tay dấu: hầu sẽ dâng y phục, còn cung văn dâng văn, giá đầu tiên tổng khẩu bằng rượu trước khi hành lễ.
- Hành lễ: Thánh nam lên xuống gối ba lần và dùng khăn tấu hương, Thánh nữ dùng quạt và hương quỳ lễ.
- Khai quang: nghi thức này nhằm thể hiện được sự uy lực tối cao của Thần Thánh.
- Làm việc quan: thể hiện qua các vũ đạo tùy giá đồng, lưu ý khi thực hiện vũ đạo không quay lưng vào bàn thờ, không đưa kiếm xiên lên hướng bàn thờ. Phải ra được đúng chất Thánh nam và khí chất Thánh nữ, đẹp mà tôn nghiêm.
- Tọa ngự giá hiến rượu và trầu cau, chấp ngôn tấu đối của bách gia, thưởng cung văn, chứng giám lòng thành, phù trợ cho quốc thái dân an cuối cùng phát lộc bằng hiện vật hoặc tiền.
Những lưu ý về nghi thức hầu đồng là gì?
Trình tự thực hiện của nghi lễ hầu đồng là gì?
- Đầu tiên dâng lễ vật lên hương án, thanh đồng bước lên chiếu đồng, cầm hoa xoa lên mặt và quần áo rồi vẩy ra xung quanh để tẩy uế. Các cung văn lên dây đàn, dạo nhạc và hát văn công đồng.
- Thanh đồng chắp tay chờ phụ đồng phủ khăn diên lên đầu và chùm xuống cả tay, lúc đó đưa tay lên trán rồi bước chân trái lên một bước. Tiếp đó chân phải cũng chụm lên với chân trái, lặp lại thêm 2 lần rồi mới quỳ xuống. Thanh đồng làm lễ vái dập người, 2 tay chống xuống chiếu, mặt úp sát sau đó vái 3 lễ. Tiếp đó đứng dậy đi dật lùi 3 bước về vị trí cũ, lúc này giá đệ nhất được bắt đầu.
- Khi sang giá khác, thanh đồng thay trang phục theo giá hầu, bước lên chiếu đồng trong khi cung văn chuẩn bị tấu nhạc. Thanh đồng ngồi xếp bằng nhận khăn diên, vái mấy vái rồi phủ lên đầu, hai tay cầm hai mép khăn phủ ở đầu gối. Một lúc sau đầu thanh đồng lắc lư, đảo đảo rồi hét lên một tiếng, ngón trỏ trái chỉ lên trời. Đây chính là dấu hiệu cho thấy giá quan lớn đệ nhất đã nhập đồng.
>>>Tham khảo thêm: Cách Cúng Sao Thuỷ Diệu 2023 Giải Hạn Chiêu Tài Cực Tốt
Trình tự của một giá hầu đồng là gì?
Khi hầu một giá đồng, thanh đồng phải thực hiện theo trình tự sau đây:
- Thay lễ phục: Mỗi giá đồng sẽ có một bộ trang phục riêng do đó phải thay lễ phục phù hợp với giá đồng mà mình sẽ hầu. Trong một buổi hầu có thể sẽ hầu nhiều giá khác nhau nên phải chuẩn bị đầy đủ và trước khi bắt đầu giá mới phải thay trang phục phù hợp giá đó
- Dâng hương hành lễ: Người hầu đồng tay trái cầm bó nhang đã được đốt sẵn và bọc trong khăn tẩm hương còn tay phải rút một nén nhang làm động tác phù phép. Theo quan niệm, hành động này để xua đuổi tà ma trước khi làm lễ.
- Lễ Thánh giáng: Khi Thánh nhập vào thanh đồng, họ buông nén hương đang cầm trên tay và bắt đầu nhảy múa một cách uyển chuyển và nhịp nhàng.
- Múa đồng: Tùy vào từng giá hâu và mỗi Thánh khi nhập vào người mà họ sẽ múa cờ, múa kiếm, long đao, kích hoặc múa quạt, múa tay không… Các động tác múa tuy khác nhau nhưng thường có ảnh hưởng từ làn điệu chèo và các vũ điệu dân gian. Thứ tự Thánh giáng từ cao xuống thấp như sau: giá Thánh Mẫu, giá Quan lớn, giá Chầu bà, Cậu…
- Ban lộc và nghe văn chầu: Sau khi múa và để biểu hiện sự hài lòng, các Thánh thưởng tiền cho những người đánh đàn cũng như Thánh thưởng rượu, thuốc lá, tiền, hoa quả, cho những người ngồi dự hầu đồng ở xung quanh.
- Thánh thăng: Thanh đồng ngồi yên, hai tay bắt chéo nhau lại trước trán, người khẽ rung lên, lúc đó là Thánh thăng và một giá đồng đã kết thúc.
Những loại giá hầu đồng phổ biến
Trong một buổi hầu đồng sẽ có nhiều giá hâu, nhưng tối đa sẽ chỉ hầu 36 giá, có thể kể đến một số giá hầu đồng phổ biến như:
- Tam Toà Quốc Mẫu: Đệ nhất thiên tiên Liễu Hạnh công chúa, Đệ nhị Thượng Ngàn Quế Hoa Mỵ Nương công chúa, Đệ Tam Thoả Cung Xích Lân Long nữ.
- Hội đồng Thánh Chúa: Chúa Đệ Nhất Tây Thiên; Đệ nhị Nguyệt Hồ; Đệ Tam Lâm Thao; Thác Bờ, Long Giao…
- Tứ Phủ Chầu bà: Chầu đệ nhất Thượng Thiên, Đệ nhị Thượng Ngàn, Đệ Tam Thoải Cung, Đệ Tứ Khâm sai…
- Tứ phủ Thánh Cậu: Cậu Hoàng cả Phủ giày, cậu Hoàng đôi, cậu Hoàng Bơ, cậu Hoàng Tư, cậu Hoàng năm…
Số tiền phải chi cho một lễ hầu đồng
Ngoài việc tìm hiểu hầu đồng là gì thì một trong những vấn đề được quan tâm nhất là hầu đồng tốn bao nhiêu tiền? Thông thường trong một buổi hầu, các chi phí sẽ bao gồm tiền các mâm lễ, tiền chuẩn bị cỗ, chuẩn bị các giá đồng và tiền ban Thánh… Chưa kể đến tiền đi lại, ăn ở… nếu hầu đồng tại các đền, phủ ở địa phương khác.
- Tiền cỗ: Nhang, vàng, hương hoa quả, rượu chè, bánh trái… và các đồ được bày trên các mâm lễ
- Tiền chuẩn bị các giá đồng: Quần áo, trang sức đi kèm của các giá hâu, tiền cho cung văn, phụ đồng…
- Tiền ban thánh: Tiền phát lộc cho những người tham dự buổi hầu đồng.
Ngày nay nhiều người quan niệm, giá đồng càng nhiều tiền thì công việc cũng như mọi việc cần cầu xin sẽ càng trôi chảy được việc. Chính vì vậy số tiền bỏ ra cho một buổi hầu đồng có thể lên có số rất lớn tùy vào tài chính của người hầu đồng.
Cô đồng đóng vai trò gì trong lễ hầu đồng?
Qua phần đã trình bày ở trên thì chúng ta có thể hiểu vai trò của thanh đồng trong lễ hầu đồng là gì. Họ chính là đại diện được chọn lựa kỹ càng để hầu các quan cũng như để tiếp nhận Thánh khí. Thánh Thần trong mỗi giá đồng sẽ nhập vào thân xác của thanh đồng để răn dạy, ban phước lộc cho bách gia trăm họ.
Hầu đồng và Phật Giáo có liên quan đến nhau không?
Như đã nói, hầu đồng thuộc tín ngưỡng thờ Mẫu, các vị Thánh được hầu bao gồm Mẫu Tam phủ, Đức Thánh Trần và Tứ phủ. Trong đó, phủ là những ngôi đền thờ ba vị thần chính là Mẫu Thượng Thiên, Mẫu Thoải và Mẫu Thượng Ngàn.
Mẫu Thượng Thiên tượng trưng cho mẹ Trời, Thượng Ngàn tượng trưng cho mẹ trông coi núi rừng, mẫu Thoải tượng trưng cho mẹ sông nước. Về sau, có thêm mẫu Địa có nhiệm vụ cai quản đất đai và từ đó tạo nên Tứ phủ như bây giờ.
Như vậy có thể kết luận rằng, nghi lễ hầu đồng không phải là nghi lễ của Phật giáo.
Bài viết trên đã gửi đến bạn đọc toàn bộ thông tin chi tiết về chủ đề hầu đồng là gì và ý nghĩa của việc hầu đồng trong văn hoa dân gian? Hy vọng các bạn đã nắm được hầu đồng là gì và tránh được những hoạt động mê tín dị đoan trà trộn. Đừng quên đón đọc nhiều bài viết hấp dẫn khác trên truongptdtntthptdienbiendong.edu.vn nữa nhé!
>>>Có thể bạn quan tâm: Lễ cúng đổ móng nhà là gì? Những lễ vật cúng đổ móng nhà bạn cần biết
Nguyễn Trà My
