Trong câu chuyện hào hùng về “Chiến thắng Mtao Mxây,” chúng ta được chứng kiến cuộc đối đầu quyết liệt giữa những tinh tú nhân cách. Trong tâm điểm của câu chuyện, nhân vật Đăm Săn nổi lên như một biểu tượng của sự thông minh, tài năng và lòng dũng cảm, đồng thời thể hiện tình cảm sâu sắc với gia đình và cộng đồng.
Mở bài Chiến thắng Mtao Mxây hay 4:
Từ những tiếng kèn sáo xuyên qua không gian rừng rậm, từ những đêm trăng thanh khiết soi sáng bản làng, những câu chuyện về anh hùng đã mãi mãi trở thành nhịp điệu đong đầy của cuộc sống Tây Nguyên. Đó là những câu chuyện về Đam San, về Xinh Nhã, về những người con của vùng đất cao nguyên – những người đã gắn bó với truyền thống, với hào quang của sử thi anh hùng.đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” là một tác phẩm nổi bật, thể hiện rõ hình ảnh người anh hùng đầy can đảm và tài năng, nhưng cũng chứa đựng sự gắn bó chặt chẽ của Đăm Săn với cộng đồng của mình. Đó là một trong những tấm gương tinh thần mà người dân Tây Nguyên tự hào mang theo trong trái tim, để lan tỏa niềm tự tin và khát vọng trong hành trình cuộc sống không ngừng chứng minh bản thân.
3. Khái quát chung về bài Chiến thắng Mtao Mxây:
3.1. Sử thi Đăm Săn:
Đăm Săn kết hôn với hai chị em là Hợ Nhị và Hơ Bhị. Tuy nhiên, cuộc sống của họ không trôi qua êm đẹp khi các tù trưởng Kên Kên (Mtao Grư) và Sắt (Mtao Mxây) âm mưu lừa dối Đăm Săn và các nô lệ lên rừng để làm việc nhưng thực chất là để tấn công và cướp bớt của cải của Đăm Săn. Trong hai lần tấn công này, Đăm Săn đã tổ chức đánh trả và đạt được chiến thắng, giành lại vợ và tài sản, đất đai từ những kẻ thù, làm cho danh tiếng của anh càng lớn, thế lực bộ tộc càng phồn thịnh.
Một ngày, Đăm Săn tình cờ gặp cây sơ-mục, một loại cây thần vật tồn tại bên nhà vợ. Anh đã quyết định chặt đổ cây này, và ngay sau đó cả hai vợ của anh đều qua đời. Sau sự kiện này, Đăm Săn đã thực hiện một hành động đầy mạo hiểm và can đảm khi tìm đến nữ thần Mặt Trời, con gái của Trời, để cầu xin làm vợ. Tuy nhiên, yêu cầu của anh bị từ chối và chàng trở về với lòng tức giận.
Điều này đã đẩy Đăm Săn vào một tình trạng cảm xúc phức tạp. Anh quyết định trở về nhưng đường về lại gặp thảm kịch khi cả anh và ngựa của anh bị chết đuối tại rừng Sáp Đen, nơi nước chảy như bùn đen. Hồn linh của Đăm Săn sau đó biến thành con ruồi và nhập vào miệng của chị gái Hơ Âng. Hơ Âng mang thai và sinh ra một đứa con trai, tên Đăm Săn cháu. Đứa con này lớn lên và tiếp tục bước chân trên con đường của người anh hùng trước đó.
3.2. Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây:
a.Tóm tắt đoạn trích:
Trong một đợt đố kị với Đăm Săn, Mtao Mxây đã tận dụng cơ hội khi Đăm Săn lên rừng để đến nhà cướp vợ Hơ Nhị về làm vợ của mình. Khi Đăm Săn trở về, anh không thấy vợ mình ở nhà và ngay lập tức nhận ra tình hình đã xảy ra. Đăm Săn không ngần ngại đến nhà Mtao Mxây thách đấu để cứu vợ và khôi phục danh dự của mình và gia đình. Trong cuộc giao đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây, Đăm Săn đã thể hiện sự mạnh mẽ, bản lĩnh và quyết tâm không ngừng. Trong khi Đăm Săn tỏ ra tự tin và bình tĩnh, Mtao Mxây chỉ biết chạy trốn trước sự quyết đoán của Đăm Săn.
Dù Đăm Săn đã đâm thẳng vào Mtao Mxây, nhưng lớp áo giáp của hắn đã ngăn chặn những cú đâm này. Trong tình trạng kiệt sức, Đăm Săn đã được ông Trời đổ về. Sự can thiệp của ông Trời đã giúp Đăm Săn chém đứt áo giáp của Mtao Mxây chỉ trong một nhát chém, gây ra sát thương chí mạng đáng kể. Điều này thể hiện sự ủng hộ và thiên vị của thần linh đối với Đăm Săn. Cuối cùng, Đăm Săn đã cứu được vợ Hơ Nhị và giành chiến thắng trong cuộc giao đấu. Cả những người thuộc hạ của Mtao Mxây cũng đã đứng về phía Đăm Săn và cùng nhau trở về, xây dựng một cuộc sống mới trong sự hòa bình và thịnh vượng.
b.Tác giả
Tác giả của câu chuyện “Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây” là dân gian, không có tên gọi cụ thể, và câu chuyện này đã được ghi lại và truyền miệng qua thời gian. Tác phẩm này đã được Nguyễn Hữu Thấu dịch và chú thích trong tác phẩm “Sử thi Ê-đê”.
“Sử thi” là một thể loại tác phẩm tự sự dân gian, thường có quy mô lớn, trong đó sự kiện và nhân vật được tạo ra bằng cách sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp, và xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng. Những sử thi thường kể về những biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại. Các tình tiết trong sử thi thường được kéo dài và mở rộng để tạo ra những hình ảnh mạnh mẽ và đậm chất nghệ thuật.
Trong trường hợp của câu chuyện “Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây,” tác giả dân gian đã sử dụng ngôn ngữ hùng hồn để kể về cuộc chiến giữa hai anh hùng, tạo ra những hình ảnh rực rỡ về sức mạnh, bản lĩnh và tinh thần đoàn kết của bộ tộc. Câu chuyện này thể hiện tinh thần của dân tộc Ê-đê trong việc bảo vệ danh dự cá nhân, gia đình và cộng đồng
c.Bố cục
Phần 1: Trận đánh giữa hai tù trưởng
Trong cuộc trận đánh khốc liệt giữa hai tù trưởng Đăm Săn và Mtao Mxây, những tình tiết hùng tráng và quyết liệt được vẽ nên. Nguyên nhân của cuộc chiến bắt nguồn từ việc Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn, xúc phạm đến danh dự và tình thân của anh. Đám tù trưởng và các nô lệ của họ đã đổ về bãi rẫy, sát cánh bên nhau sẵn sàng cho cuộc giao đấu. Đăm Săn tỏ ra mạnh mẽ, tự tin và bản lĩnh khi thách thức Mtao Mxây, trong khi Mtao Mxây thể hiện sự dữ tợn nhưng cũng rất sợ sệt và hèn nhát trước thách thức.
Phần 2: Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng
Sau khi chiến thắng, Đăm Săn cùng các nô lệ trở về thị trấn. Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và nô lệ thể hiện lòng mến phục, sự hưởng ứng tuyệt đối và lòng trung thành của mọi người dành cho Đăm Săn. Điều này biểu thị sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi và khát vọng cá nhân của người anh hùng với quyền lợi và khát vọng của tập thể cộng đồng. Cảnh này còn thể hiện tình cảm yêu mến và ngưỡng mộ mà cả thị tộc dành cho Đăm Săn.
Phần 3: Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng
Sau khi đánh bại Mtao Mxây, Đăm Săn tổ chức một buổi ăn mừng chiến thắng lớn. Lời ra lệnh mở tiệc thể hiện sự tự hào và tự tin vì sức mạnh và giàu có của thị tộc. Ra lệnh đánh nhiều cồng chiêng tạo nên không khí vui tươi và trang trọng trong buổi tiệc. Quang cảnh nhà Đăm Săn được miêu tả là mở tiệc to, khách đông nghịt, thể hiện sự đồng tâm và thịnh vượng của cả bộ tộc.
