1. Nội dung chính sách kinh tế mới (NEP):
NEP là viết tắt của Chính sách kinh tế mới (tiếng Nga: Новая экономическая политика, Novaya Ekonomicheskaya Politika), là một chương trình cải cách kinh tế được Nhà nước Xô viết thực hiện từ năm 1921 đến năm 1928, nhằm khôi phục và phát triển nền kinh tế sau chiến tranh và khủng hoảng. NEP bao gồm các chính sách chủ yếu về nông nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp và tiền tệ, nhằm tạo ra sự cân bằng giữa Nhà nước và tư bản, giữa công nghiệp và nông nghiệp, giữa thành thị và nông thôn.
Nội dung của chính sách kinh tế mới bao gồm những điểm sau:
– Thay đổi chế độ trưng thu lương thực thừa bằng thuế lương thực, cho phép nông dân giữ lại phần dư thừa để bán trên thị trường. Điều này giúp khuyến khích nông dân sản xuất nhiều hơn, tăng thu nhập và cải thiện đời sống. Đồng thời, Nhà nước cũng có nguồn thu để duy trì hoạt động và hỗ trợ các ngành khác.
– Cho phép tư nhân xây dựng những xí nghiệp nhỏ, khuyến khích tư bản nước ngoài đầu tư kinh doanh ở Nga, nhưng vẫn giữ cho Nhà nước kiểm soát các ngành kinh tế quan trọng như công nghiệp nặng, giao thông vận tải, ngân hàng, ngoại thương. Điều này giúp huy động được các nguồn lực của tư bản trong và ngoài nước, tạo ra sự cạnh tranh và đổi mới trong sản xuất kinh doanh. Nhà nước cũng có vai trò chỉ đạo và điều tiết để đảm bảo lợi ích quốc gia và xã hội.
– Khôi phục và đẩy mạnh quan hệ hàng hoá – tiền tệ, tư nhân được tự do buôn bán trao đổi, mở lại các chợ, phát hành đồng rúp mới. Điều này giúp phục hồi và mở rộng thị trường trong nước, tăng cường mối liên hệ giữa thành thị và nông thôn, giữa công nghiệp và nông nghiệp. Nhà nước có biện pháp để ổn định giá cả và tỷ giá hối đoái, ngăn chặn sự lạm phát.
Chính sách kinh tế mới có bản chất là sự chuyển đổi từ nền kinh tế do Nhà nước nắm độc quyền sang nền kinh tế nhiều thành phần, nhưng vẫn đặt dưới sự kiểm soát của Nhà nước. Chính sách kinh tế mới có ý nghĩa là giúp Nga Xô viết vượt qua khủng hoảng, phục hồi và phát triển kinh tế, ổn định chính trị – xã hội, chuẩn bị điều kiện cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
2. Ý nghĩa của chính sách kinh tế mới (NEP):
Chính sách Kinh tế mới (NEP) là một chính sách kinh tế được V.I. Lê-nin đưa ra vào tháng 3 năm 1921, nhằm thay thế Chính sách cộng sản thời chiến. NEP được áp dụng tại Nga Xô-viết những năm 1921-1928.
– Khôi phục nền kinh tế: NEP giúp nền kinh tế Nga Xô-viết khôi phục sau chiến tranh và khủng hoảng kinh tế. Chính sách này cho phép các doanh nghiệp tư nhân, nông dân và thương nghiệp nhỏ có quyền tự do sản xuất và kinh doanh.
– Đổi mới nhận thức về chủ nghĩa xã hội: NEP đánh dấu sự thừa nhận sự tồn tại của nền kinh tế nhiều thành phần và phát triển quan hệ thương mại. Điều này cho phép sự linh hoạt và đa dạng trong hoạt động kinh tế, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chủ nghĩa xã hội.
– Tạo động lực cho sản xuất: NEP khuyến khích sự cạnh tranh và sáng tạo trong sản xuất. Việc cho phép các doanh nghiệp tư nhân và nông dân tự do kinh doanh đã thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế và tăng cường sản xuất.
– Cải thiện đời sống nhân dân: Chính sách NEP đã mang lại cải thiện đáng kể trong đời sống của người dân Nga Xô-viết. Từ việc tăng cường nguồn lực kinh tế, tạo ra việc làm, đến việc cải thiện nguồn cung cấp hàng hóa và dịch vụ cho người dân.
– Định hình lại quan hệ với các nước khác: NEP đã mở cửa cho việc thúc đẩy quan hệ thương mại và hợp tác với các quốc gia khác. Điều này giúp Nga Xô-viết mở rộng thị trường xuất khẩu và nhập khẩu, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế và quan hệ đối ngoại.
Tóm lại, chính sách Kinh tế mới (NEP) có ý nghĩa quan trọng trong việc khôi phục và phát triển nền kinh tế Nga Xô-viết sau chiến tranh, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chủ nghĩa xã hội và cải thiện đời sống của người dân.
3. Tác động của chính sách kinh tế mới (NEP):
3.1. Tác động tích cực:
NEP đã thừa nhận sự tồn tại của nhiều thành phần kinh tế và tập trung vào việc phát triển quan hệ hàng hóa – tiền tệ, sử dụng chủ nghĩa tư bản nhà nước và các thành phần kinh tế khác như một phương tiện để tiến tới chủ nghĩa xã hội. NEP đã có những tác động tích cực sau đây:
– Thúc đẩy sự phục hồi và tăng trưởng của nền kinh tế Nga, đặc biệt là công nghiệp và nông nghiệp. Theo thống kê, từ năm 1921 đến 1928, sản lượng công nghiệp đã tăng gấp 2,5 lần, sản lượng nông nghiệp đã vượt qua mức trước cuộc cách mạng. NEP đã giúp cải thiện đời sống của nhân dân, giảm thiểu sự thiếu hụt lương thực và hàng hóa, ổn định giá cả và tiền tệ .
– Tạo điều kiện cho sự hình thành và phát triển của các thành phần kinh tế mới, như các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các hợp tác xã, các công ty liên doanh với nước ngoài… NEP khuyến khích sự sáng tạo và khởi nghiệp của nhân dân, đặc biệt là các nhà sản xuất hàng hóa nhỏ, các thương nhân và các chuyên gia kỹ thuật .
– Mở rộng quan hệ thương mại quốc tế của Nga, thu hút đầu tư và hợp tác kỹ thuật từ các nước phương Tây. NEP giúp Nga thoát khỏi sự cô lập và bị bao vây của chủ nghĩa tư bản quốc tế, cải thiện quan hệ ngoại giao với các nước láng giềng và các cường quốc thế giới. NEP cũng giúp Nga nhập khẩu các máy móc, thiết bị, nguyên liệu và công nghệ tiên tiến từ các nước phương Tây để phục vụ cho việc xây dựng công nghiệp hoá .
– Đóng góp vào việc hoàn thiện thể chế kinh tế – xã hội của Nga theo hướng xã hội chủ nghĩa. Nhờ NEP, Nga có được một cơ sở vật chất – kỹ thuật, một đội ngũ cán bộ và một quan hệ kinh tế – xã hội phù hợp để chuẩn bị cho giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội cao cấp hơn. Nga có được những kinh nghiệm và bài học quý báu về việc điều tiết nền kinh tế, sử dụng các công cụ và chính sách của Nhà nước để định hướng và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và bảo vệ môi trường; thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước, từng chính sách phát triển .
NEP là một chính sách sáng tạo và dũng cảm của V.I. Lênin và Đảng cộng sản Nga, đã có những tác động tích cực đối với nền kinh tế – xã hội của Nga trong giai đoạn chuyển tiếp từ thời chiến sang thời bình, từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội.
3.2. Tác động tiêu cực:
– Tạo ra sự phân hóa giàu nghèo giữa các tầng lớp xã hội, đặc biệt là giữa các nhà buôn giàu có (nepman) và các nông dân nghèo khổ (bednyak).
– Gây ra sự bất ổn chính trị và xung đột xã hội, do sự phản đối của một số phe phái trong Đảng Cộng sản và quần chúng lao động với chính sách NEP, coi đó là sự phản bội nguyên lý cộng sản.
– Gây ra sự thiếu hụt ngân sách Nhà nước, do thuế thu nhập từ các hoạt động kinh tế tư nhân không đủ để bù đắp cho chi tiêu công và đầu tư Nhà nước.
– Gây ra sự thiếu cân bằng trong cấu trúc kinh tế, do sự chênh lệch giữa sản lượng nông nghiệp tăng cao và sản lượng công nghiệp thấp đi. Điều này dẫn tới sự thiếu hụt hàng hoá công nghiệp trên thị trường, gây ra hiện tượng giá cả biến động và lạm phát.
Do vậy, NEP được coi là một biện pháp tạm thời và có tính chất thoái lui để chuẩn bị cho việc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở mức cao hơn. Sau khi Lênin qua đời vào năm 1924, NEP bị chỉ trích là một chính sách lùi bước và bị thay thế bằng chương trình công nghiệp hóa và tập trung hoá kinh tế do Stalin thực hiện từ năm 1928.
