1. Dàn ý Phân tích 7 câu thơ đầu bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi:
- Hai câu đầu: Nỗi nhớ trong mùa thu
“Mát và trong”: Không gian mát mẻ của mùa thu, tinh tế ghi lại hồn thu của sông núi. So sánh với “sáng mát như thời xưa”: Thời xưa ở đây có thể là những ngày Hà Nội trước chiến tranh hoặc năm mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập. “Hương của cốm mới”: Đặc trưng đặc biệt của Hà Nội, thức quà ngon và thơm ngát, bay trong làn gió thu (So sánh với hương của ổi trong thơ Hữu Thỉnh).
- Ba câu tiếp: Ký ức về mùa thu ở Hà Nội
Tác giả đang hiện hữu nhớ về quá khứ xa xăm, những “ngày thu đã qua cách xa”. “Nhớ”: Sự tri kỷ từ tận đáy lòng. Nhà thơ sử dụng nghệ thuật “đồng thời hiện thực” để tái hiện cả quá khứ và hiện tại trong một bức tranh thơ. “Những ngày thu xa xưa”: Các khoảnh khắc thu khi nhà thơ còn sống giữa Hà Nội, nhận thức về sự thay đổi của thu Hà Nội, khiến cho mùa thu càng thêm sâu sắc trong tâm trí. “Cảm giác lạnh buốt”: Chỉ mới tiếp xúc với cái lạnh, chút se lạnh ban đầu, nhưng đủ để tạo ra một trạng thái tinh tế, khiến cho người ta cảm nhận cái lạnh ảnh hưởng sâu vào da thịt. Nhà thơ nhớ đến những con phố dài của Hà Nội đang bước vào mùa rụng lá, khiến cho các chiếc lá vàng bay trong không khí lạnh. “Gió lạnh”: Sử dụng từ “hơi may” để tả cái lạnh của gió thu – một cách nhẹ nhàng và tinh tế hơn (so sánh với thơ Nguyễn Khuyến). “Xao xác”: Từ ngữ sinh động để diễn đạt âm thanh của những chiếc lá thu bay trong gió lạnh.
- Hai câu cuối: Sự quyết tâm ra đi của chàng trai Hà Nội
“Những người ra đi”: Các con người xuất phát từ Hà Nội, các chàng trai Hà Nội, đặt lên tâm hình qua hương thơm để bước ra khỏi quê hương vì mục tiêu lớn lao. “Không ngoảnh đầu lại”: Sự quyết tâm không mờ mắt, không lưu luyến khi họ bước đi. Tuy nhiên, “sau lưng, ánh nắng và lá rơi đầy”: Mùa thu vẫn tồn tại ở phía sau, quê hương thân yêu cũng còn lại ở đó, chút nỗi nhớ vẫn còn đọng sâu trong lòng của chàng trai trẻ. => Dù có nói ra rằng họ đi mà không quay đầu nhìn, nhưng trong lòng họ vẫn có sự xao xuyến và đau đớn. Đây là tâm trạng thường thấy ở những thanh niên trí thức ra đi vào mùa thu ấy.
- Kết luận tổng quan:
Bảy dòng thơ trên thể hiện tình yêu của tác giả đối với mùa thu. Mỗi dòng thơ tràn đầy cảm xúc, được kết nối bởi ý thức quyết tâm ra đi vì mục tiêu của quê hương. Tích hợp nghệ thuật so sánh và đồng thời hiện thực một cách tinh tế. Từ ngữ phong phú, truyền tải sự tận thấu và sâu lắng.
2. Phân tích 7 câu đầu bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi hay nhất:
Xưa nay, đã có nhiều trường hợp những bài thơ xuất sắc được viết ra với tốc độ nhanh chóng, như thể tác giả như được truyền cảm hứng từ trên cao. Ngược lại, cũng có những bài thơ mà tác giả đã dành rất nhiều thời gian để hoàn thiện, nhưng đối với anh ấy, chúng vẫn chưa thể thỏa mãn hoàn toàn, đặc biệt là về khía cạnh cảm xúc và cấu trúc.
Bài thơ “Đất Nước” của Nguyễn Đình Thi có thể coi là một ngoại lệ trong trường hợp này. Nó đã được sáng tác từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, vào những năm 1948 và 1949, và hoàn thành khi cuộc kháng chiến kết thúc vào năm 1955. Điều quan trọng là tác phẩm này không chỉ là thành công của một nhà thơ tài năng mà còn là kết quả của sự tạo dựng từ tâm hồn và suy tư của Nguyễn Đình Thi về một chủ đề vĩ đại: Đất Nước!
Bài thơ bắt đầu bằng việc tác giả truyền đạt trực tiếp những cảm xúc của mình trong một buổi sáng mùa thu, gợi lên ký ức và nhớ về Hà Nội:
“Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới”
Đoạn này cũng là một ấn tượng về mùa thu tại Hà Nội, với không gian trong lành, làn gió nhẹ nhàng và mùi thơm dịu của cốm mới. Câu thơ này tạo ra một hình ảnh tổng quan về không gian, âm thanh và mùi vị, và kỹ thuật “đồng hiện” được sử dụng để kết hợp quá khứ và hiện tại, kết hợp hình ảnh thực tại với ký ức.
Hương cốm mới là một nét đặc trưng của mùa thu tại Hà Nội, có vẻ như nó là sự kết tinh của tất cả các hương vị của vùng đất này, từ cây cỏ đến đồng quê. Thạch Lam cũng đã viết về cốm như một món quà đặc biệt của mùa thu Hà Nội, là sản phẩm của đồng quê và tự nhiên:
“Hương vị ngàn hoa cỏ lan tỏa, từ cánh đồng bát ngát xanh mướt, mang trong đó hương vị của sự giản dị, thanh khiết và mộc mạc của đồng quê.”
Sau này, hương cốm cũng được nhắc đến trong bài hát của Trịnh Công Sơn, “Nhớ mùa thu Hà Nội,” cùng với những hình ảnh khác như cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ, tạo nên một bức tranh mùa thu thanh khiết và đầy thơ mộng:
“Hà Nội mùa thu
Cây cơm nguội vàng
Cây bàng lá đỏ
Nằm bên nhau
Phố xưa, nhà cổ
Mái ngói thâm nâu
Hà Nội mùa thu
Mùa thu Hà Nội
Mùa hoa sữa về
Thơm từng cơn gió
Mùa cốm xanh về
Thơm bàn tay nhỏ
Cốm sữa vỉa hè
Thơm bước chân qua.”
Nguyễn Đình Thi đã lồng ghép vào bài thơ những đặc trưng đặc biệt nhất của mùa thu tại Hà Nội, chứng tỏ anh ấy là người rất gắn bó với Hà Nội và đầy lòng biết ơn khi nhớ về quê hương trong tình thâm và đọng mãi khi ở xa.
Nguyễn Đình Thi chia sẻ rằng, khi còn nhỏ và đang theo học trung học, ông thường lên vùng Hồ Tây để ngồi thả hồi mình đối diện với bầu trời và những đám mây trôi qua. Cảm hứng từ vẻ đẹp của bầu trời thu, làn gió mát, hương vị cốm xanh, cùng với hình ảnh những dòng sông và ruộng đồng trong bài thơ của ông “cũng chính là cảm hứng về đất nước” (theo lời của Nguyễn Đình Thi trong bài thơ “Đất Nước”).
Câu thứ ba trong bài thơ là “Tôi còn nhớ những ngày thu đã xa” là một sự chuyển đổi. Mặc dù đã có hình ảnh về mùa thu trong hai câu thơ đầu tiên, nhưng ở đây, có lẽ, tác giả không thể kìm lại cảm xúc của mình nên lời thơ tự nhiên như bắt đầu từ đây:
“Tôi còn nhớ những ngày thu đã xa…”
Thực tế, sự chuyển đổi này là hợp lý, bởi hai câu thơ đầu tiên đã tạo ra hình ảnh đẹp về mùa thu xưa, nhưng ở đây, có vẻ như tác giả không kiềm chế được những ký ức, và lời thơ tự nhiên phảng phất ra:
“Tôi còn nhớ những ngày thu đã xa…”
Các câu thơ tiếp theo miêu tả mùa thu Hà Nội xưa:
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy
Mùa thu Hà Nội hiện lên trong ký ức của nhà thơ với một vẻ đẹp thơ mộng, từ khía cạnh thời tiết, thiên nhiên và không gian (sáng chớm lạnh, phố phường dài và xao xác trong làn hơi may). Đặc biệt, cách tác giả cảm nhận rất tinh tế và tài hoa, khiến mùa thu Hà Nội trở nên hình khối, màu sắc và ánh sáng. Đó là những yếu tố thể hiện tâm trạng và cảm xúc của tác giả, làm cho mùa thu Hà Nội trở nên càng đẹp hơn.
Mùa thu Hà Nội trong ký ức của Nguyễn Đình Thi nên thơ và đẹp đẽ, với sự biến đổi dịu dàng, sự ngọt ngào chậm rãi của hương vị, hoa lá, cỏ cây, và cả đất trời, ánh sáng. Tất cả những điều này có thể khiến trái tim của mỗi người trở nên xao xuyến.
Mùa thu Hà Nội trong ký ức của Nguyễn Đình Thi chứa đựng một phần của tâm hồn. Cảnh mùa thu thường gợi lên trong người ta những cảm xúc nhẹ nhàng, buồn buồn, với sự thay đổi nhẹ nhàng của mùi vị, hoa lá, cây cỏ, đất trời và ánh sáng. Tất cả những điều này tạo nên một không gian thơ mộng và thú vị cho tâm hồn của người viết.
Trong thơ xưa, mùa thu thường được sử dụng để thể hiện tình yêu và cảm xúc chia li, những cuộc tiễn đưa. Trong thơ thu của Nguyễn Đình Thi, ngẫu nhiên xuất hiện hình ảnh của việc ra đi, và vì vậy, cảnh mùa thu trở nên thêm xúc động:
“Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”
Cho đến nay, đã có nhiều ý kiến khác nhau về “người ra đi” trong câu thơ này. Một số cho rằng đó là những người dân Hà Nội, đang mang trong lòng tâm trạng và tình cảnh rời bỏ thủ đô trong giai đoạn bùng nổ kháng chiến. Một ý kiến khác nói rằng đó là hình ảnh của binh sĩ thuộc Trung đoàn Thủ đô khi họ rút lui khỏi Hà Nội. Thực ra, sự rút lui của Trung đoàn Thủ đô ra khỏi Hà Nội đã diễn ra vào mùa xuân sau hai tháng của cuộc chiến đấu, vào năm 1947, và sự kiện này đã xảy ra vào ban đêm, dưới gầm cầu Long Biên.
Tuy nhiên, nếu chúng ta dựa vào cảm xúc và hình tượng thơ, có thể khẳng định rằng hình ảnh người ra đi diễn ra trước năm 1945. Người này đã đưa ra một quyết định dứt khoát (đầu không ngoảnh lại), nhưng trong lòng họ vẫn chứa đựng nhiều lưu luyến và suy tư, vì vậy câu thơ trở nên bồng bềnh và cảnh ra đi, mặc dù đẹp đẽ, lại mang theo nét buồn và tĩnh lặng. Hình ảnh này gần giống với người ra đi trong bài thơ của Thâm Tâm:
“Đưa người, ta chỉ đưa người ấy
Một giã gia đình, một dửng dưng…”
“Ly khách! Ly khách! Con đường nhỏ
Chí lớn không về bàn tay không”
Dù như thế nào, những câu thơ trên vẫn là những đoạn thơ đẹp nhất trong bài thơ “Đất Nước”. Có người đã nói rằng chúng là “những câu thơ mới mẻ về hình thức, mới mẻ về cảm xúc so với thời điểm của nó, và ngay cả bây giờ, chúng vẫn giữ nguyên giá trị thơ, giống như những giá trị cổ điển” (Theo Tâm Hoàng, Nhân Dân chủ nhật, ngày 11.8.1991).
3. Phân tích 7 câu thơ đầu bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi:
Nguyễn Đình Thi, một tâm hồn đa tài, là một con người có đóng góp đáng kể trong nhiều lĩnh vực văn học, bao gồm văn xuôi, âm nhạc, triết học, và phê bình. Tài năng của ông thể hiện qua nhiều thể loại, nhưng trong lĩnh vực thơ ca, ông đã để lại những đóng góp quan trọng cho văn học Việt Nam với một giọng thơ sôi nổi, đầy đặn, và sâu sắc, nhưng cũng tao nhã và giản dị, gần gũi với đại chúng. Điều này thể hiện rõ trong 7 câu thơ đầu của bài thơ “Đất Nước”.
Bài thơ nổi bật trong sự nghiệp của ông là “Đất Nước,” được viết từ năm 1948 đến 1955, là một sự kết hợp của hai bài thơ “Đêm Mít Tinh” và “Sáng Mát Trong Như Sáng Năm Xưa,” đã giúp tác giả thể hiện một thái độ tôn trọng và cái nhìn toàn diện về hình ảnh đất nước. “Đất Nước” thật sự là một cuốn sử thi bằng thơ đầy hùng tráng, quyết liệt, kiêu hãnh và sáng rỡ của dân tộc.
Bắt đầu bài thơ, Nguyễn Đình Thi sử dụng hình ảnh mùa thu xa xưa, một mùa thu với những ký ức và hình ảnh thuộc về quá khứ:
“Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa”
Nguyễn Đình Thi đứng trước mùa thu của hiện tại và hồi tưởng về mùa thu trong quá khứ. Với hình ảnh của một sáng sớm thu mát mẻ, với gió thu mang theo hương cốm, tác giả làm cho người đọc cảm nhận một mùa thu quen thuộc, một mùa thu xưa đẹp đẽ. Vẻ đẹp của mùa thu, với tác giả, không bao giờ thay đổi, và nỗi nhớ và hoài niệm còn nguyên.
Chỉ cần một câu thơ “gió thổi mùa thu hương cốm mới” đã đánh thức hình ảnh mùa thu Hà Nội với vẻ đẹp truyền thống, tao nhã, vững vàng và cổ điển. Một chút gió mùa thu nhẹ nhàng, một chút hương cốm thơm phức. Một hình ảnh quen thuộc kéo dài qua các mùa thu không thay đổi. Câu thơ “Tôi nhớ những ngày thu đã xa” giống như một câu thơ tiền đề, chuyển đổi, và đặt lối đi của người đọc về hiện tại:
“Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”
Khổ thơ sau đó tiếp tục thể hiện một nhịp điệu chậm rãi, tràn ngập cảm xúc nhung nhớ. Nguyễn Đình Thi lại nhắc lại ánh sáng, nhưng hình ảnh mùa thu Hà Nội trong hiện tại lại đẹp mà buồn, gợi lên nhiều sự thương nhớ. Sáng mùa thu chớm lạnh trong lòng Hà Nội, hoặc chính xác hơn, cái chớm lạnh trong lòng mỗi người trước mỗi đợt, mỗi khoảnh khắc thu về. Điều tinh tế của nhà thơ được thể hiện qua cách sử dụng từ “trong lòng Hà Nội.” Liệu đây có phải là nỗi nhớ ẩn sau những câu thơ đầy khắc khoải và sâu thẳm?
Ngoài ra, bài thơ còn đưa ra hình ảnh đặc trưng khác của Hà Nội: những con phố dài và thêm một chi tiết tinh tế nữa, đó là việc sử dụng từ “xao xác.” Tất cả cùng nhau gợi lên sự vắng vẻ, hiu quạnh. Sự xao xác của lá thu có thể là một biểu hiện của nỗi tâm sự hoặc đau đớn. Hình ảnh gió xao xác kết hợp với hình ảnh những con phố dài tạo ra một sự thu hút, một sự sâu sắc.
Bất ngờ, mạch cảm xúc của tác giả thay đổi, với hình ảnh người ra đi. Câu thơ thứ ba truyền tải một sự kiên quyết và tự hào, mang trong mình chí lớn và kiêu hãnh. Tuy nhiên, câu thơ cuối cùng là một biểu đạt trực tiếp và sâu lắng, cảm xúc được trải đều qua trang giấy qua cách ngắt nhịp của tác giả.
Bài thơ “Đất Nước” đã lưu lại và vẽ lên bức tranh về đất nước Việt Nam với những biến cố lịch sử, khói lửa, và cuộc chiến đấu để đạt được độc lập. Đất nước xứng đáng được xem như một tác phẩm sử thi và nghệ thuật tài năng của Nguyễn Đình Thi.
THAM KHẢO THÊM:
