1. Phân tích bức tranh mùa thu qua bài Câu cá mùa thu
1.1. Mở bài
Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến là một bài thơ thu tiêu biểu.
Bức tranh mùa thu được khắc họa rõ nét.
1.2. Thân bài
Bức tranh mùa thu được khắc họa từ sự thay đổi điểm nhìn
Bức tranh mùa thu được khắc họa từ gần đến xa, từ thuyền câu bé đến tầng mây lơ lửng, rồi lại quay trở về với thuyền câu, ao thu.
Cách thay đổi điểm nhìn như vậy làm bức tranh mùa thu toàn diện.
Bức tranh mùa thu trong bài là bức tranh mùa thu tiêu biểu nhất, đặc trưng nhất cho mùa thu của làng cảnh Việt Nam
Những nét đặc trưng nhất của mùa thu Bắc Bộ được phác họa rõ nét trong bức tranh mùa thu.
Nét đặc sắc rất riêng của mùa thu làng quê được gợi lên từ những hình ảnh bình dị.
Bức tranh mùa thu được khắc họa đẹp nhưng tĩnh lặng và đượm buồn
Toàn bài thơ mang vẻ tĩnh lặng đến câu cuối mới xuất hiện tiếng động.
Không gian của mùa thu làng cảnh Việt Nam được mở rộng lên cao rồi lại hướng trực tiếp vào chiều sâu, không gian tĩnh lặng và thanh vắng.
1.3. Kết bài
Nhấn mạnh bức tranh mùa thu trong bài thơ được khắc họa là bức tranh mùa thu đẹp nhất, tiêu biểu nhất cho mùa thu của làng cảnh Việt Nam.
2. Phân tích bài Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến hay nhất:
Thu điếu là một trong ba bài thơ nổi tiếng nhất trong chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến, nói lên vẻ đẹp của mùa thu yên bình trong làng quê xưa. Bài thơ cũng thể hiện tình yêu sâu sắc của một nhà Nho dành cho quê hương và đất nước, một tình cảm đậm chất cô đơn và buồn. Thu điếu cũng giống như Thu ẩm, Thu vịnh, được Nguyễn Khuyến sáng tác trong thời gian ông trở về quê hương và sinh sống sau khi nghỉ hưu từ vị trí quan chức vào năm 1884.
Ngoài ra, bài thơ còn miêu tả khung cảnh mùa thu tuyệt đẹp của làng quê với những cánh đồng lúa chín vàng, những đoá hoa lay động trong gió, cùng với những con sông êm đềm chảy qua. Những hình ảnh này đã tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp về mùa thu miền quê Việt Nam, khiến người đọc cảm nhận được sự thanh bình và tĩnh lặng của không gian mùa thu.
Hai câu thơ: Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo trên ao thu lạnh lẽo với nước trong veo và cảnh đẹp mùa thu đồng quê. Ao nước trong veo có rong rêu tận đáy và tỏa ra khí thu lạnh lẽo bao trùm không gian. Thuyền câu bé tẻo teo gợi lên sự cô đơn và nhỏ bé, tạo nét đẹp và êm đềm của mùa thu.
Hai câu thực (Sóng nước theo làn hơi gợn tí – Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo) Hai câu thơ miêu tả khung cảnh hai chiều với sóng biếc và lá vàng. Gió thổi nhẹ làm cho chiếc lá vàng khẽ đưa vèo và sóng biếc lăn tăn từng làn từng làn. Tác giả sử dụng phép đối tác tình để nổi bật nét thu và tô đậm cảm giác thấy và nghe được. Từ vèo là một nhân tự đặc biệt được sử dụng một cách tinh tế để phối cảnh với độ bay xoay xoay khẽ đưa vèo của chiếc lá thu. Vèo cũng được sử dụng trong một câu thơ của Tản Đà.
Bức tranh thu mở rộng dần ra qua hai câu thơ:
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Bầu trời mùa thu xanh ngắt thăm thẳm, bao la và đầy sức sống. Áng mây, tầng mây trắng và hồng lơ lửng nhè nhẹ trôi, tạo nên một khung cảnh đẹp tuyệt vời và đầy cảm hứng. Thoáng đãng, êm đềm, tĩnh lặng và nhẹ nhàng, tất cả đều mang lại sự yên bình và thư thái. Mặc dù không có bóng người nào đi qua trên con đường làng đó về các ngõ xóm, nhưng cảnh quan đó vẫn rất đẹp và đáng để chiêm ngưỡng. Ngõ trúc quanh co nhưng không có khách, chỉ có tiếng gió rì rào và tiếng lá rụng rơi, cùng với sự im lặng và thanh tịnh. Vắng teo không chỉ đơn thuần là vắng lặng mà còn mang đến sự tĩnh lặng và yên bình. Ngõ trúc trong thơ Tam nguyên Yên Đổ luôn gợi lên một tình quê nhiều bâng khuâng và man mác, đem lại cho người đọc những cảm xúc sâu sắc và cảm nhận sự đẹp tuyệt vời của vùng quê Việt Nam.
Dặm thế, ngõ đâu từng trúc ấy
Thuyền ai khách đợi bến đâu đây?
(Nhớ núi Đọi)
Ngõ trúc và tầng mây, hai nét đặc trưng của làng quê Việt Nam, là những điều nơi đây mà ai cũng yêu thích. Những hàng trúc cao vút, những đám mây trắng xóa trôi qua trên bầu trời xanh, tất cả tạo nên một không gian thanh bình và yên tĩnh. Thi sĩ lặng ngắm nơi đây, mơ màng đắm chìm vào cảnh vật, tưởng như đang được trở về với thiên nhiên trong lành và tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn. Nơi đây là nơi để tạm rời xa nhịp sống hiện đại đầy ồn ào, để trở về với những giá trị truyền thống và cảm nhận được sự đẹp đẽ của thiên nhiên.
Đến 2 câu kết bức tranh thu xuất hiện một đối tượng khác:
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Thu điếu câu cá: ao thu, thuyền câu, sóng biếc, lá vàng, tầng mây, ngõ trúc… và người câu cá tựa gối ôm cần, đợi chờ, mơ hồ nghe cá đấu dưới chân bèo. Tưởng tượng về Lã Vọng câu cá bên sông Vị hơn mấy nghìn năm trước. Tiếng cá đớp động sau tiếng lá thu, đó là tiếng thu quê hương, đưa ta về với mùa thu. Người câu cá đang sống trong sự cô đơn và buồn bã. Một cuộc đời thanh bạch, một tâm hồn thanh cao đáng trọng.
Xuân Diệu đã miêu tả cảnh vật trong Thu điếu vô cùng tinh tế và sáng tạo. Trong đó, ông sử dụng nhiều màu sắc khác nhau để tạo ra một bức tranh thu vô cùng đa dạng và phong phú. Có xanh ao, xanh sóng, xanh trời, xanh tre, xanh bèo… và chỉ có một màu vàng của chiếc lá thu đưa vèo, tạo thành một bức họa thu với sự kết hợp màu sắc tuyệt vời.
Cảnh vật được miêu tả rất êm đềm, tĩnh lặng nhưng không thiếu đi sự man mác buồn. Điều này phản ánh tâm trạng của tác giả khi nhìn thấy cảnh thu tuyệt đẹp này. Tác giả có tâm thế an nhàn và thanh cao gắn bó với mùa thu quê hương, với tình yêu tha thiết.
Mỗi nét thu được miêu tả trong bài thơ cũng tạo ra một sắc thu khác nhau, tiếng thu gợi tả cái hồn thu đồng quê thân thiết, vần thơ: veo – teo – vèo – teo – bèo, phép đối tạo nên sự hài hòa cân xứng, điệu thơ nhẹ nhàng bâng khuâng. Những chi tiết tinh tế này cho thấy một bút pháp nghệ thuật vô cùng điêu luyện của tác giả, hồn nhiên và tinh tế. Thu điếu là một bài thơ tuyệt vời miêu tả cảnh ngụ tình đầy tuyệt vời.
3. Phân tích bài Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến chọn lọc:
Mùa thu đã trở thành đề tài cổ điển trong thi ca, và mỗi nghệ sĩ đều có cảm nhận riêng về mùa thu, giúp cho kho tàng thơ ca về mùa thu trở nên đa dạng và phong phú hơn. Ngoài ba bài thơ về mùa thu của Nguyễn Khuyến, còn có nhiều tác phẩm khác của các nhà thơ Việt Nam viết về mùa thu như Mùa Thu Cho Em, Mùa Thu Trong Mắt Em, và Mùa Thu Lá Bay. Tất cả những bài thơ này đều miêu tả vẻ đẹp của mùa thu, từ cảnh quan tự nhiên đến những hoạt động của con người trong mùa này. Chẳng hạn, trong bài thơ Câu Cá Mùa Thu của Nguyễn Khuyến, nhà thơ đã miêu tả chân thật cảnh câu cá của người dân làng quê Bắc Bộ vào mùa thu, tạo nên một bức tranh sống động và đẹp đẽ của vùng đất này. Vì vậy, mùa thu đã trở thành một nguồn cảm hứng vô tận cho các nhà thơ Việt Nam và cảnh quan thơ ca về mùa này vẫn được bổ sung thường xuyên.
Bức tranh mùa thu đẹp như thi ca cổ điển, thể hiện tĩnh lặng trong cảnh vật và tâm hồn của người họa sĩ. Bài thơ mở đầu với không gian nhỏ gần đó:
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Mùa thu đối với Nguyễn Khuyến không chỉ là cơn gió se se và làn nước trong veo lạnh lẽo, nhưng cảm nhận của ông thật tinh tế bằng việc vận dụng mọi giác quan. Cái lạnh lẽo thấm vào da. Màu nước trong veo có thể nhìn thấu xuống đáy. Nguyễn Khuyến còn nhanh chóng nhận ra “sóng biếc theo làn hơi gơn tí”. Cảm nhận này khiến cho người đọc cảm nhận được cái tĩnh lặng tuyệt đối của không gian.
Không gian mở rộng hình ảnh thu thiên được tác giả nắm trọn vẻ đẹp:
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt.
Câu thơ cho thấy độ cao thẳm thăm của không gian. Màu xanh không chỉ gợi lên cái êm dịu của bầu trời, mà còn khiến cho vòm trời trở nên rộng rãi khoáng đạt hơn. Thi nhân nhận ra những chiếc lá mùa thu khẽ đưa vèo trong gió: Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo. Câu thơ này khác với những bài thơ khác trong việc gợi nhớ về sự tàn lụi, héo úa, sự chia phôi đôi ngả.
Người lên ngựa kẻ chia bào
Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san
Trong câu thơ của Nguyễn Khuyến, chiếc lá rơi được miêu tả tự nhiên như một sự tạo hóa. Câu thơ tóm gọn cảm giác của mùa thu thanh bình, êm dịu. Những hình ảnh trong thơ của Nguyễn Khuyến đơn giản và thân thuộc, đưa người đọc đến với hồn thu và cuộc sống bình yên của ngày xưa.
Trong không gian yên tĩnh đó, người chỉ là nét vẽ nhỏ: “Ngõ trúc quanh co khách vắng teo”. Cuối bài thơ hiện lên hình ảnh người ung dung bất động: “Tựa gối buông cần lâu chẳng được”. Cảnh vật và người hòa hợp bất ngờ trong không gian ao nhỏ với chiếc thuyền bé. Người câu cá không bận tâm đến chuyện câu cá, trong cái buông cần lâu chẳng được ẩn chứa cả một sự thờ ơ, không quan tâm, cả nỗi niềm, tâm trạng.
Bằng bút pháp tài tình, tác giả miêu tả cảnh vật và âm thanh sóng gợi của một không gian yên tĩnh. Những tầng mây lơ lửng, những cánh lá nhẹ nhàng, và tiếng động khẽ của cá khiến cho không gian trở nên tĩnh mịch và thanh bình. Tranh thu cổ điển trong bức tranh được vẽ bằng bút pháp chấm phá của Nguyễn Khuyến cũng mang lại những cảm xúc tương tự.
Bức tranh mùa thu của Nguyễn Khuyến thể hiện vẻ đẹp cổ điển và thần thái đặc trưng của đời sống ở làng quê Việt Nam. Ông sử dụng ngôn ngữ đời sống để thổi hồn vào bức tranh, tạo nên các hình ảnh quen thuộc như thuyền câu, ngõ trúc, ao bèo… Nét chân thực và riêng biệt này tạo ra cái thần, cái hồn của thiên nhiên làng cảnh Việt Nam. Bức tranh mùa thu nên thơ được khắc họa vô cùng tinh tế và đậm chất hội họa bởi Nguyễn Khuyến.
Bức tranh làng cảnh Việt Nam vào thu của Nguyễn Khuyến thể hiện sự yêu thiên nhiên và đam mê cuộc sống sâu sắc của tác giả. Ngoài ra, tác phẩm này còn thể hiện tài năng nghệ thuật bậc thầy của Nguyễn Khuyến thông qua việc sử dụng các từ ngữ dung dị, gần gũi và sử dụng tử vận “eo” tài tình. Những chi tiết trong tranh như màu sắc của lá vàng, những đám mây trôi qua, tất cả đều tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp, thể hiện sự hoà quyện hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Chính những điều này làm cho bức tranh này trở thành một tác phẩm nghệ thuật đặc biệt và đáng để khám phá.
