1. Dàn ý hướng dẫn phân tích khổ thơ đầu bài Bếp lửa của Bằng Việt:
1.1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Bằng Việt và tác phẩm Bếp lửa.
– Giới thiệu khái quát nội dung khổ 1 bài thơ.
1.2. Thân bài:
a. Khái quát về tác giả, tác phẩm
– Tác phẩm “Bếp lửa” được in trong tập “Hương cây, bếp lửa”, ra đời năm 1963, những năm tháng mà tác giả học tập ở Liên Xô.
b. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc
– Điệp ngữ “một bếp lửa” được tác giả đặt đầu câu gợi ra hình ảnh quen thuộc, thân thương gắn liền đã với những ký ức tuổi thơ của tác giả
– Hình ảnh bếp lửa đã gắn với hình ảnh người bà, và những tình cảm mà bà dành cho nhà thơ:
+ Hình ảnh tả thực – bếp lửa “chờn vờn sương sớm” gợi ra thói quen sinh hoạt đời thường, bình dị và sự bình yên của làng quê Việt Nam xưa.
+ Một bếp lửa ẩn hiện, chờn vờn trong làn sương buổi sớm mai rất giản dị, nên thơ.
+ Bếp lửa được nhen nhóm bởi bàn tay gầy guộc mà dịu dàng, chăm chút của người bà, là sự tần tảo, chịu thương, chịu khó của bà.
→ Bếp lửa chờn vờn trong sương còn là hình ảnh ẩn dụ cho nỗi nhớ bà của nhà thơ Bằng Việt, bếp lửa ấy cũng luôn “chờn vờn” trong tâm trí của một đứa cháu xa quê.
c. Tình cảm của cháu dành cho bà
+ Bếp lửa đã đánh thức trong lòng nhà thơ Việt Bằng nỗi nhớ thương bà, thương người nhóm lửa mỗi buổi sớm mai những năm tháng tuổi thơ.
+ Hình ảnh ẩn dụ “biết mấy nắng mưa” gợi nhắc về những vất vả, nhọc nhằn mà bà phải trải qua.
+ Chữ “thương” cất lên trong lời thơ ngắn nhưng gói trọn vẹn tất cả tình yêu, niềm biết ơn sâu sắc và lòng kính trọng và nỗi nhớ nhung khôn nguôi của người cháu dành cho bà nơi phương xa.
1.3. Kết bài:
– Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật bài thơ và khẳng định lại giá trị khổ thơ đầu.
2. Phân tích khổ thơ đầu bài Bếp lửa của Bằng Việt hay chọn lọc:
Trong cuộc đời của mỗi người, những kỉ niệm tuổi thơ luôn là những điều đẹp và sâu sắc nhất. Những kỉ niệm này càng trở nên đặc biệt hơn khi chúng được chia sẻ cùng với những người mà chúng ta yêu quý. Với tác giả Bằng Việt, những kỉ niệm bên người bà đã để lại trong lòng anh những ấn tượng khó quên trong suốt những năm tháng tuổi thơ. Khi anh trưởng thành, ký ức về bà trỗi dậy trong anh và đem lại những cảm xúc sâu sắc. Chính những kỉ niệm đó đã truyền cảm hứng cho tác giả viết nên bài thơ “Bếp lửa” – một trong những tác phẩm hay nhất của anh viết về bà. Bài thơ bắt đầu bằng hình ảnh gần gũi của bếp lửa, gợi lên những cảm xúc nhớ thương mãnh liệt. Đây là những hình ảnh quen thuộc của tuổi thơ anh, khi bà đã dành nhiều thời gian cho anh và bếp lửa luôn là nơi để bà thể hiện tình yêu thương đối với anh. Bài thơ được viết bằng ngôn ngữ thơ mộng, tình cảm và sâu sắc, chứa đựng những ký ức đẹp về bà.
Tác phẩm “Bếp lửa” được in trong tập “Hương cây, bếp lửa”, sáng tác năm 1963, những năm tháng mà tác giả học tập ở Liên Xô. Khi ấy, nhà thơ phải xa nhà, nỗi nhớ nhà da diết, nhớ mùi khói, mùi bếp, đặc biệt là người bà tần tảo sớm khuya.
Hình ảnh bếp lửa trong khổ đầu bài thơ đã làm sống dậy những kỉ niệm, gợi biết bao cảm xúc trong lòng đứa cháu xa quê ấy:
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”
Hình ảnh “một bếp lửa” được tác giả đặt ở đầu câu để gợi lên những ký ức quen thuộc, thân thương trong những ngày tháng tuổi thơ của anh. Bếp lửa là một hình ảnh rất đỗi quen thuộc, mà ta có thể thấy nó trong bất kì ngôi nhà nào ở vùng quê Việt Nam. Trong bài thơ này, hình ảnh của bếp lửa đã trở thành một phần kỷ niệm bên người bà của tác giả, khi bà và anh đã chia sẻ những khoảnh khắc đáng nhớ bên nồi cơm nóng hổi. Do đó, việc lặp lại hình ảnh bếp lửa trong bài thơ là cách tác giả muốn thể hiện tình cảm sâu sắc mà anh dành cho người bà thân thương của mình.
Hình ảnh bếp lửa “chờn vờn sương sớm” tạo nên một không gian yên bình, thơ mộng của làng quê Việt. Bếp lửa ẩn hiện trong làn sương, đốt lên lửa và những than hồng rực, tạo ra một sức nóng ấm áp và cảm giác thân thuộc. Bàn tay tinh tế của người bà vẫn còn đọng lại trên bếp lửa, đánh thức nỗi nhớ và tình cảm trong tâm trí tác giả. Hình ảnh bếp lửa trong sương còn trở thành biểu tượng cho ký ức đẹp của tuổi thơ, nơi Bằng Việt đã trải qua những ngày tháng ngọt ngào bên người bà thân yêu. Nó không chỉ là một hình ảnh đơn thuần mà còn là một biểu tượng tuyệt vời cho sự quan tâm và tình cảm của tác giả đối với người bà của mình.
“Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”
Bếp lửa ấy được nhóm lên bởi tình yêu thương bao, nồng đượm của bà. Câu thơ đã gợi lên một mảng trời kí ức, những ắn sóc, chăm chút, lắng lo mà bà dành cho đứa cháu nhỏ. Động từ “ấp iu” kết hợp với tính từ “nồng đượm” được tác giả sử dụng đầy khéo léo trong câu thơ đã góp phần thể hiện vẻ đẹp phẩm chất, tình thương yêu của bà dành cho cậu, để từ đó, bếp lửa đã đánh thức trong lòng cháu nỗi nhớ thương bà, thương người nhóm lửa mỗi buổi sớm mai:
“Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.”
Tác giả sử dụng thành ngữ “năm nắng mười mưa” bằng cách vận dụng cụm từ “biết mấy nắng mưa”, để tả lại những vất vả và khó khăn mà người bà đã trải qua. Bà không ngại đối mặt với thời tiết khắc nghiệt hay những khó khăn của cuộc sống, mà luôn cần mẫn và miệt mài để chăm sóc cho cháu. Tình yêu thương của bà dành cho cháu được thể hiện rõ qua từ “thương” trong câu thơ, gợi lên sự biết ơn, lòng kính trọng và nỗi nhớ nhung không nguôi của người cháu dành cho bà. Câu thơ cuối đoạn vang lên như một kỷ niệm tươi đẹp về những ngày thơ ấm áp bên người bà, thể hiện sự thiết tha và chân thành của tác giả.
Qua khổ thơ đầu, bằng nhũng hình ảnh bếp lửa cùng với việc sử dụng những từ ngữ bộc lộ cảm xúc trực tiếp, nhà thơ Bằng Việt đã thể hiện nỗi nhớ da diết và tình cảm thương quý dành cho người bà thân yêu của mình. Đoạn thơ chính là khúc dạo đầu trong một bài tình ca viết về tình cảm gia đình gắn liền với tình yêu quê hương đất nước, là tiền đề, bản lề cảm xúc cho toàn bài thơ.
3. Phân tích khổ thơ đầu bài Bếp lửa của Bằng Việt hay chọn lọc:
Bằng Việt là một nhà thơ đã xuất hiện vào những năm 60 của thế kỉ XX, thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Tác phẩm thơ của ông rất mượt mà, trong sáng và đằm thắm, đặc biệt khi viết về những kỉ niệm của tuổi thơ, tuổi học trò và tình cảm gia đình. Trong đó, bài thơ “Bếp lửa” là một trong những tác phẩm hay nhất và tiêu biểu nhất cho phong cách nghệ thuật và sự nghiệp cầm bút của ông.
“Bếp lửa” được sáng tác vào năm 1963, khi Bằng Việt vẫn là sinh viên ngành luật ở Liên Xô. Đây là tập thơ đầu tiên của ông, sau đó được đưa vào tuyển tập “Hương cây – Bếp lửa” cùng với Lưu Quang Vũ. Từ bài thơ này, người đọc có thể cảm nhận được tình cảm bình dị, sâu sắc và thiêng liêng giữa bà và cháu, một tình cảm đáng trân trọng.
Mạch cảm xúc của bài thơ đi từ hồi tưởng trong quá khứ đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm. Điều đó được gợi ra qua hình ảnh bếp lửa quê hương và hình ảnh người bà tần tảo, chịu thương, chịu khó. Từ đó mà người cháu đã bộc lộ nỗi nhớ về những kỉ niệm thời ấu thơ và được sống trong sự yêu thương, chăm sóc của bà. Đồng thời nhà thơ thể hiện niềm biết ơn, sự kính trọng của người cháu đối với người bà, đối với gia đình, đối với quê hương, đất nước.
Trước hết, hình ảnh “bếp lửa” quen thuộc – nơi khơi nguồn cảm xúc nỗi nhớ, hồi tưởng về người bà kính yêu. Ở phương xa, nỗi lòng nhà thơ luôn hướng về quê nhà, nơi có gia đình, có người thân yêu, có bà và có cả những kỉ niệm ầu ơ khi còn nhỏ. Và dòng cảm xúc hồi tưởng ấy được bắt đầu từ hình ảnh “bếp lửa” yêu thương:
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
Hình ảnh bếp lửa “chờn vờn sương sớm” thật sự sống động, tận dụng những từ ngữ tinh tế để mô tả một cảnh tượng quen thuộc, gần gũi nhưng không kém phần đặc biệt. Bếp lửa đang phát ra những tia nắng ấm áp, những cơn khói bốc lên tạo thành những hình ảnh đẹp mắt, như thể đang nói lên tình cảm bao la của người bà dành cho cháu. Bếp lửa cũng như một tâm hồn ấm áp, đang chờ đón mỗi buổi sáng đến để nhà thơ có thể ngắm nhìn và gợi lên những kỉ niệm tuổi thơ tươi đẹp bên người bà yêu quý. Cảnh tượng này đem lại cảm giác vô cùng thân thuộc và sâu lắng trong lòng người đọc, gợi lên những cảm xúc tình cảm, sự trân trọng và lòng biết ơn đối với người bà – người đã dành cho cháu một tình yêu và sự quan tâm mãnh liệt:
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
Cụm từ “biết mấy nắng mưa” gợi tả sự cần cù, sự kiên trì, và lòng hy sinh đáng kính của người bà. Sự “thương” ở đây là tình cảm chân thành và sâu sắc, chảy đầy từ trái tim giàu yêu thương và chia sẻ. Nó chứa đựng sự kính trọng, lòng biết ơn, và kỷ niệm không thể phai nhòa của người cháu dành cho người bà của mình.
Như vậy, với khúc dạo mở đầu tác phẩm, Bằng Việt đã thể hiện tình cảm nỗi nhớ da diết của mình về bếp lửa quê hương và người bà thân yêu. Có thể coi đây là khúc mở đầu viết về nỗi nhớ, để định hướng cảm xúc cho toàn bài. Bài thơ là những lời tâm tư, thì thầm về nỗi nhớ của người cháu về bếp lửa, về người bà và cả những kỉ niệm buồn vui khi còn bên cạnh bà.
