Lãnh thổ nước ta với đặc điểm nổi bật là hình chữ S, kéo dài từ Bắc vào Nam tới 15 vĩ độ. Việc lãnh thổ kéo dài như vậy dẫn đến các đặc điểm về tự nhiên, kinh tế, xã hội của Việt Nam cũng có nhiều sự khác biệt. Phần đất liền tiếp giáp nhiều quốc gia, là cửa ngõ ra biển của không ít các nước Đông Nam Á, Châu Á.
1. Vị trí địa lý và giới hạn lãnh thổ:
– Khái quát về vị trí địa lý cơ bản của nước ta: Việt Nam là một quốc gia nằm ở rìa phía đông bán đảo Đông Dương, nơi tiếp giáp với Biển Đông và được coi trung tâm khu vực Đông Nam Á khi nằm ở vị trí cửa ngõ.
Với tổng diện tích đất liền là 331.212 km² và vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và
Nhìn trên bản đồ Việt Nam, dễ dàng nhận thấy dải đất hình chữ S của nước ta, khoảng cách từ bắc tới nam (theo đường chim bay) là 1.650 km. Khu vực trung bộ có eo hẹp, điển hình vị trí hẹp nhất theo chiều đông sang tây nằm ở Đồng Hới – Quảng Bình với bề ngang chưa đầy 50 km. Với vị trí tiếp giáp Biển Đông, nước ta có đường bờ biển dài 3.260 km từ trải dài từ Bắc xuống Nam, từ Móng Cái – Quảng Ninh ở phía Bắc đến Hà Tiên ở phía Tây Nam không kể bờ biển ven các đảo và quần đảo của nước ta.
Ngoài vùng nội thủy (toàn bộ vùng nước và đường thủy trong phần đất liền, và được tính từ đường cơ sở mà quốc gia đó xác định vùng lãnh hải của mình trở vào), Việt Nam tuyên bố 12 hải lý lãnh hải, thêm 12 hải lý
– Hệ toạ độ địa lí phần đất liền nước ta được xác định như sau:
+ Điểm cực Bắc là 23°23B, 105°20Đ;
+ Điểm cực Nam là 8°34B, 104°40Đ;
+ Điểm cực Tây là 22°22B, 102°10 Đ;
+ Điểm cực Đông là 12°40 B, 109°24Đ.
– Vị trí địa lý tự nhiên: nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến của bán cầu Bắc, gần trung tâm của khu vực Đông Nam Á, được coi là vị trí cầu nối giữa đất liền và biển do xuyên suốt phía Tây giáp đất liền, xuyên suốt phía Đông giáp biển, nằm ở vị trí tiếp xúc của các luồng gió mùa và các luồng sinh vật do đó mà có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa và sinh vật đa dạng.
2. Vị trí kinh tế của nước ta:
Nước ta nằm ở cửa ngõ khu vực Đông Nam Á, là nơi giao lưu của các nền kinh tế. Lợi thế vừa tiếp giáp 4 nước đất liền, vừa giáp biển, nước ta trở thành nơi giao lưu kinh tế của các nước trong và ngoài khu vực, là cửa ngõ mở ra các khu vực khác. Đặc biệt là Biển Đông, với vị trí đắc địa, Biển Đông là một trong những khu vực có tầm quan trọng
Với lợi thế về kinh tế và chính trị mà biển Đông có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của khoảng 300 triệu người trong khu vực này. Giao thông đường biển nắm giữ vai trò chủ chốt trong trao đổi hàng hóa giữa các nước trong và ngoài khu vực, đây được coi là con đường huyết mạch chiến lược để giao thông thương mại và vận chuyển quân sự quốc tế (nằm trên tuyến đường giao thông biển huyết mạch nối liền Thái Bình Dương – Ấn Độ Dương, châu Âu – châu Á, Trung Đông – châu Á).
Việt Nam tiếp giáp Biển Đông là điều kiện thuận lợi bậc nhất để ngành giao thông vận tải biển cũng như kinh tế của nước ta phát triển, tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy giao lưu kinh tế, văn hóa giữa Việt Nam với các nước khác trong khu vực và trên thế giới do đó mà những năm gần đây, nước ta đã không ngừng mở rộng và phát triển.
3. Những điều kiện thuận lợi và khó khăn:
Từ những phân tích trên về vị trí địa lý cũng như vị trí kinh tế của nước ta, có thể thấy các điều kiện này vừa là yếu tố thuận lợi vừa là sự khó khăn đối với nước ta đối với tự nhiên cũng như kinh tế nước ta.
3.1. Thuận lợi:
– Thứ nhất về mặt tự nhiên chúng ta cùng phân tích ý nghĩa của vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ để thấy được những thuận lợi và khó khăn mà tự nhiên mang lại.
Như đã nêu, nước ta nằm ở vị trí bán cầu bắc, nằm phía trên đường xích đạo và tiếp giáp với Biển Đông vì thế mà tạo ra đặc điểm khí hậu cơ bản của thiên nhiên nước ta mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa.
Với nền khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa thì thuận lợi đầu tiên có thể thấy là vị trí và lãnh thổ tạo nên sự phân hóa đa dạng về tự nhiên (khí hậu khác nhau giữa hai miền Nam Bắc), sự phong phú về tài nguyên khoáng sản và tài nguyên sinh vật. Do nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, thiên nhiên phân hóa đa dạng và chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển, nơi giao nhau của luồng di cư sinh vật mà nước ta nhận được nguồn lợi sinh vật trù phú và giàu có về thành phần loài (cả sinh vật trên cạn và dưới biển), là nguồn tài nguyên quan trọng cho phát triển kinh tế.
Tuy nhiên, cũng do vị trí giáp biển mà nước ta nằm trong khu vực có nhiều thiên tai đặc biệt là bão và lũ lụt. Hằng năm trung bình có 3-4 cơn bão đổ bộ vào vùng biển nước ta, năm nhiều có 8 – 10 cơn gây thiệt hại nặng nề. Việc chịu ảnh hưởng của các thiên tai (bão, lũ lụt, hạn hán. cháy rừng, sóng biển,…) cũng khiến cho người dân gặp khó khăn trong ổn định cuộc sống và phát triển kinh tế, luôn ở trong thế chủ động phòng tránh và ứng phó với các sự cố thiên tai.
– Thứ hai, về ý nghĩa kinh tế – xã hội và quốc phòng của vị trí kinh tế nước ta:
Là nước nằm trên vị trí cửa ngõ của khu vực điều này tạo thuận lợi trong giao lưu với các nước và phát triển kinh tế. Nắm bắt được những thuận lợi này mà nước ta đang trên đà phát triển toàn diện.
+ Về văn hoá – xã hội: vị trí cửa ngõ của khu vực Đông Nam Á lý tạo điều kiện thuận lợi cho nước ta chung sống hoà bình, hợp tác hữu nghị và cùng phát triển với các nước trong khu vực Đông Nam Á, học hỏi cũng như giao lưu, làm đa dạng
+ Về an ninh, quốc phòng: là nước vừa giáp đất liền vừa giáp biển, nước ta có một vị trí đặc biệt quan trọng ở khu vực Đông Nam Á. Cộng thêm lợi thế biển ta có nhiều cảng vịnh nước sâu, thích hợp để làm các cảng quân sự vì thế mà Biển Đông có ý nghĩa rất quan trọng trong công cuộc xây dựng, phát triển kinh tế và bảo vệ đất nước. Từ xưa cũng đã có nhiều trận đánh mà ông cha ta lợi dụng vị trí địa lý là các cửa sông để đánh tan giặc ngoại xâm (Trận đánh sông Bạch Đằng).
+ Về kinh tế: Nằm trong khu vực Đông Nam Á là khu vực đang phát triển với nền kinh tế trẻ, năng động, lại nằm ở vị trí thuận lợi và giao lưu giữa các nước nên thuận lợi cho nước ta quá trình hội nhập và giao lưu với các nước Đông Nam Á cũng như trên thế giới trong xu hướng quốc tế hóa và toàn cầu hóa nền kinh tế. Vận chuyển hàng hóa đường hàng không và đường biển cũng ngày càng phát triển khi nước ta nằm ở vị trí đắc địa này.
3.2. Khó khăn:
Như đã phân tích ở trên thì vị trí địa lý đưa đến cho nước ta những thuận lợi nhưng đồng thời cũng có mặt trái khi có những khó khăn cho đất nước. Do nước ta nằm ở khu vực nhạy cảm, từ trước đến nay luôn hứng chịu các cuộc xâm lược, đô hộ 1000 năm. Cho đến nay các vấn đề chính trị, biển Đông đã và đang diễn ra gay gắt. Điều này buộc nước ta phải luôn chú trọng trong công cuộc bảo vệ đất nước (chủ quyền vùng đất, vùng biển, vùng trời) và chống giặc ngoại xâm (xâm chiếm đất đai, hải đảo, xâm phạm vùng biển, vùng trời Tổ quốc,…). Cụ thể là vấn đề tranh chấp biển đảo những năm gần đây liên quan đến quần đảo Hoàng Sa.
Bên cạnh khó khăn về chính trị khi nằm ở vị trí nhạy cảm, vị trí này cũng khiến cho nước ta phải hứng chịu nhiều thiên tai (bão, lũ lụt, lũ quét, sạt lở…) khiến cho người dân phải luôn trong tình trạng phòng tránh thiên tai, ảnh hưởng không nhỏ đến kinh tế và đời sống, khó khăn trong việc ổn định đời sống.
Như vậy, qua nội dung đã phân tích nêu trên thì nước ta nằm ở vị trí vừa có nhiều thuận lợi nhưng cũng không kém khó khăn trong khu vực.
