1. Dàn ý phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Bánh trôi nước:
Mở bài:
– Giới thiệu những nét chính về tác giả Hồ Xuân Hương:
+ Bà được ca ngợi là “Bà chúa thơ Nôm”
+ Bài thơ “Bánh trôi nước” là một trong những tác phẩm chữ Nôm vô cùng đặc sắc và ý nghĩa.
– Giới thiệu chung về bài thơ Bánh trôi nước (khái quát giá trị nội dung và
+ Hoàn cảnh sáng tác.
+ Ý nghĩa bài thơ: có hai tầng nghĩa…
Thân bài:
Tầng nghĩa thứ nhất: Hình ảnh tả thực bánh trôi nước:
Bài thơ cung cấp đầy đủ các thông tin về chiếc bánh trôi nước từ khi được nặn, đun sôi trong nước và chiếc bánh hoàn chỉnh:
– Hình dáng bên ngoài: vừa trắng, vừa tròn. Điệp từ “vừa” được tác giả sử dụng nhằm nhấn mạnh đặc điểm ngoại hình nổi bật của chiếc bánh trôi.
– Cách thức làm bánh:
+ Khi được đem đi đun trong nước: khi chưa chín thì chìm, khi chín thì nổi lên. Thành ngữ “bảy nổi ba chìm” được sử dụng một cách khéo léo.
+ Bánh trôi rắn hay nát tùy thuộc vào sự khéo léo, sự chú tâm khi nhồi bột của người làm bánh “rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn”.
– Nhân bánh có màu đỏ: viên đường ngọt ngào được giấu bên trong lớp bột trắng mịn
Hồ Xuân Hương đã khắc họa chiếc bánh trôi nước một cách chi tiết, cụ thể, rõ ràng từ hình dáng bên ngoài cho đến nhân bánh rồi cách thức làm bánh. Ý nghĩa tả thực của bài thơ là hình ảnh chiếc bánh trôi nước trắng, tròn được nhồi một viên đường nâu thơm ngọt và khi luộc chưa chín thì chìm, chín rồi thì nổi lên mặt nước.
Tầng nghĩa thứ 2: Hình ảnh ẩn dụ cho thân phận, phẩm chất người phụ nữ qua hình ảnh bánh trôi nước:
– Mở đầu bài thơ là cụm từ “thân em” – Đây là 1 phong cách mở đầu câu thơ quen thuộc của ca dao, dân ca dân gian nước ta. Đây cũng là cách mở đầu dùng để truyền tải những câu ca dao tục ngữ than thân nói chung và thương xót cho số phận của người phụ nữ thời xưa nói riêng.
– Hồ Xuân Hương rất tinh tế khi “mượn ý” này của ca dao dân ca bởi khi bài thơ được mở đầu bằng cụm từ “thân em” thì ta đã phần nào đoán được nội dung của bài thơ sẽ là tiếng nói xót thương cho thân phận người phụ nữ.
– Vẻ đẹp ngoại hình của người phụ nữ:
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn”
+ Hồ Xuân Hương đã mượn hình ảnh bánh trôi để miêu tả thân hình tròn trịa, đầy đặn với nước da trắng hồng, rạng rỡ, mịn màng của người phụ nữ.
+ Đây là chuẩn mực cho nét đẹp ở thời đại của Hồ Xuân Hương. Người phụ nữ nào hội thụ được hai yếu tố này thì được xem là một người phụ nữ xinh đẹp, duyên dáng và đáng yêu.
– Số phận của người phụ nữ:
“Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn”
+ Nhà thơ đã khắc họa rõ nét số phận những người phụ nữ trong xã hội phong kiến bằng các biện pháp nghệ thuật đặc sắc. Bà sử dụng phép đảo thành ngữ “ba chìm bảy nổi” thành “bảy nổi ba chìm” nhằm tái hiện cuộc sống bấp bênh, chìm nổi, lận đận, khổ đau của những người phụ nữ xưa. Bà còn sáng tạo được hình ảnh đầy ý nghĩa “mặc dầu tay kẻ nặn” – thể hiện rõ nét sự cam chịu, phụ thuộc, không có tự do của số phận những người phụ nữ trong xã hội xưa, bởi dù sướng dù khổ, dù buồn dù vui thì họ đều phụ thuộc vào kẻ khác, không thể tự
– Phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ:
“Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
+ Tuy cuộc sống lênh đênh, bấp bênh, chìm nổi, truân chuyên như vậy, thế nhưng người phụ nữ vẫn luôn giữ cho mình một “tấm lòng son” – luôn thủy chung, sắt son một lòng, không thay đổi dù số phận có ra sao – đây là phẩm chất vô cùng cao quý, cần được trân trọng của người phụ nữ.
+ Như vậy, với cách nói ẩn dụ qua hình ảnh bánh trôi nước, tác giả đã ca ngợi vẻ đẹp ngoại hình và tâm hồn của người phụ nữ, đồng thời, thể hiện sự thương cảm sâu sắc cho số phận lênh đênh, chìm nổi, phụ thuộc của họ.
Kết bài:
Cảm nhận chung về bài thơ “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương (khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật).
– Khéo léo mượn hình ảnh bánh trôi để phản ánh thân phận phụ thuộc, gian truân và phẩm chất cao quý của người phụ nữ Việt Nam.
– Ngôn ngữ thơ bình dị, gần gũi, sử dụng thành ngữ theo phong cách dân gian.
2. Mẫu bài phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Bánh trôi nước:
Nhà thơ Xuân Diệu rất mê thơ Hồ Xuân Hương. Ông đã dành nhiều thời gian để thưởng thức, nghiên cứu thơ Xuân Hương và rất tâm đắc với cái biệt danh mà ông đặt cho nữ sĩ: Bà chúa thơ Nôm.
Hồ Xuân Hương là một nhà thơ nổi tiếng của nước ta vào cuối thế kỉ XVIII, đầu thế kỉ XIX, cùng thời với đại thi hào Nguyễn Du. Chế độ phong kiến ở giai đoạn suy tàn đã bộc lộ mặt trái đầy xấu xa, tiêu cực. Là người giàu tâm huyết với con người và cuộc đời, Hồ Xuân Hương đã gửi gắm vào thơ những điều suy tư trăn trở trước hiện thực phức tạp của xã hội, trước số phận bất hạnh của con người, nhất là phụ nữ. Bài thơ Bánh trôi nước phản ánh thân phận đau khổ, phụ thuộc của người phụ nữ và ngợi ca phẩm chất cao quý của họ.
Bánh trôi là thứ bánh quen thuộc, dân giã của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Gạo nếp xay nhuyễn thành bột, lọc cho mịn, để thật ráo rồi bẻ thành từng miếng nhỏ, nặn tròn cỡ quả cà pháo, nhân làm bằng đường thẻ có màu nâu đỏ. Cho bánh vào nồi nước sôi, luộc chín, vớt ra nhúng sơ vào nước lạnh rồi xếp vào đĩa. Lúc nguội, bánh ăn dẻo và thơm ngọt. Người xưa cho rằng đây là thứ bánh tinh khiết, có thể dùng để cúng. (Mùng 3 tháng 3 Âm lịch có tục cúng trời đất, tổ tiên bằng bánh trôi, bánh chay và hoa quả).
Bài thơ Bánh trôi nước thuộc loại thơ vịnh vật (giống như Quả mít, Cái quạt, Con ốc nhồi…). Hồ Xuân Hương chịu ảnh hưởng sâu sắc của cách diễn đạt trong thơ ca dân gian:
Thân em vừa trắng lại vừa tròn,
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Chiếc bánh trôi vừa trắng, vừa tròn, thật đẹp đẽ, đáng yêu nhưng đằng sau những chi tiết rất thực ấy lại là điều Hồ Xuân Hương muốn nói: người phụ nữ và thân phận họ. Xưa nay, phụ nữ được coi là phái đẹp, là tinh hoa của Tạo hóa. Bởi vậy, nhìn chiếc bánh trôi nước xinh xắn, ta dễ dàng liên tưởng đến vẻ đẹp trong trắng của người con gái đang xuân.
Cũng giống như chiếc bánh trôi bao lần chìm nổi, người phụ nữ xưa phải chịu số phận bảy nổi ba chìm trong xã hội trọng nam khinh nữ đầy bất công. Lễ giáo phong kiến đã tước đoạt quyền tự do, buộc họ phải sống lệ thuộc vào người khác. Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử. Đã vậy, những thế lực đen tối luôn đẩy họ vào nghịch cảnh đau thương. Người phụ nữ trong thơ Xuân Hương cũng cùng chịu chung số phận với người phụ nữ trong thơ Nguyễn Du: Đau đớn thay phận đàn bà, Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung!
Không được làm chủ số phận của mình, người phụ nữ nào có khác chi chiếc bánh trôi ngon hay dở là do tay kẻ làm ra nó: Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn. Nhưng điều đáng nói lại là chuyện khác, chuyện tấm lòng son. Nhân bánh trôi làm bằng đường thẻ màu nâu sẫm. Khi bánh chín, lớp vở bằng bột nếp có màu trắng trong, nhìn thấy rõ màu của nhân. Ví nhân bánh như tấm lòng son thì cái ẩn ý mà tác giả muốn gửi gắm đã bộc lộ ra. Hồ Xuân Hương kín đáo khẳng định rằng dù có bị chà đạp, vùi dập, dù cuộc đời có ba chìm bảy nổi đến đâu chăng nữa thì người phụ nữ vẫn giữ nguyên vẹn phẩm giá cao quý của mình. Cách nói khiêm nhường mà chứa đựng một ý chí kiên định biết chừng nào. Đồng thời nó như một lời thách thức ngấm ngầm mà quyết liệt với cả xã hội phong kiến bạo tàn:
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn,
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Bài thơ tứ tuyệt chỉ có 4 câu, 28 chữ mà hàm chứa bao ý nghĩa. Nữ sĩ Xuân Hương với cái nhìn nhân văn, với quan điểm tiến bộ và thái độ dũng cảm hiếm có đã phác họa thành công chân dung đẹp đẽ về người phụ nữ Việt Nam. Tư tưởng tiến bộ của Xuân Hương đã được thể hiện qua nghệ thuật thơ sắc sảo, điêu luyện. Điều đó khiến thơ của bà sống mãi trong lòng người đọc.
3. Phân tích bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương:
Chúng ta đang được sống trong một thế giới tràn đầy hạnh phúc,một thế giới có sự bình đẳng về chủng tộc về mọi tầng lớp dân tộc. Mà trong ta có ai biết được trong xã hội xa xưa người phụ nữ phải chịu đựng một quan niệm cổ hữu sai trái “trọng nam khinh nữ”. Sống trong hoàn cảnh đó ,cũng mang trong mình số phận người phụ nữ Hồ Xuân Hương đã viết nên tác phẩm “Bánh trôi nước”.
Bài thơ miêu tả hình ảnh chiếc bánh trôi, nhưng thực chất là muốn nói về vẻ đẹp và số phận của người phụ nữ:
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn”
Tác giả đã sử dụng mô típ ca dao quen thuộc “Thân em” để người phụ nữ có thể hóa thân vào những chiếc bánh trôi nước dân dã đáng yêu. Hàm chứa bên trong vẫn là ca ngợi vẻ đẹp của người phụ nữ biến họ thành những đóa hoa xinh đẹp, lộng lẫy và thắm tươi nhất của cuộc đời. Làm cho cuộc sống này thêm tươi đẹp thêm màu sắc.
“Bảy nổi ba chìm với nước non”
Thành ngữ “bảy nổi ba chìm” được vận dụng tài tình nhằm gợi tả số phận người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến xưa. Để bày tỏ nỗi xúc động thương cảm của bà Hồ Xuân Hương đứng trước số phận lênh đênh chìm nổi chẳng biết đi về đâu của người phụ nữ. Chỉ mặc cho số phận định đoạt. Tôi tự hỏi: “Một người phụ nữ đẹp đến mà vì lẽ gì phải chịu đựng cuộc đời như vậy, chẳng lúc nào được sống trong cuộc sống vui vẻ hạnh phúc?” Tại sao những người đàn ông to lớn khỏe mạnh như thế mà không chịu những số phận khổ cực mà bắt những phụ nữ nhỏ bé kia phải gánh lấy chứ?
“Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn” – Tác giả sử dụng một biện pháp kinh tế: đảo ngữ. Nói lên người phụ nữ phải sống lệ thuộc. “Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử”. Lúc ở nhà thì phụ thuộc vào cha, cha bảo gì làm nấy chằng giám làm trái, khi lập gia thất thì phải cung phụng cho chồng, cũng chẳng dám làm sai. Lúc chồng mất sống phận của mình phải nương nhờ vào con của mình. Trên cuộc đời này làm gỉ có quan niệm vô lí đến thế! Vậy biết bao giờ họ mới có được cuộc sống riêng tự lập cho chính bản thân mình. Họ phải đau khổ biết bao để chịu đựng những thứ đao lí như thế.
“Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Giọng thơ tự hào quả quyết biểu thị thái độ kiên trì, bền vững. “Tấm lòng son” tượng trưng cho phẩm chất sắc son thủy chung, chịu thương chịu khó của người phụ nữ Việt Nam đối với chồng con, với mọi người tuy bị cuộc sống phụ thuộc, đối xử không công bằng trong cuộc đời. Câu thơ thể hiện niềm tự hào và biểu lộ khá đậm tính cách của Hồ Xuân Hương: cảm thương cho người phụ nữ, căm phẫn đối với người chồng
Bài thơ nói về người phụ nữ Việt Nam thời xưa qua hình ảnh bánh trôi nước – một món ăn dân tộc bằng một thứ ngôn ngữ bình dị, dân gian. Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt đã được Việt hóa hoàn toàn. Thơ hàm súc đa nghĩa giàu bàn sắt Xuân Hương. Bài thơ biểu lộ niềm thông cảm và tự hào đối với số phận, thân phận và của người phụ nữ Việt Nam nó có giá trị nhân bản đặc sắc. Nữ sĩ viết với tất cả lòng yêu mến, tự hào bản sắc nền văn hóa Việt.
4. Cảm nhận về bài thơ Bánh trôi nước hay nhất:
Hồ Xuân Hương được mệnh danh là Bà chúa thơ Nôm. Một trong tác phẩm nổi bật của bà là bài thơ “Bánh trôi nước”. Tác phẩm đã thể hiện sự trân trọng trước vẻ đẹp, phẩm chất trong trắng của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội xưa. Đồng thời, tác giả cũng bày tỏ niềm thương cảm cho cuộc đời lận đận của họ:
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Khi đọc bài thơ, chúng ta có thể thấy được Hồ Xuân Hương đang miêu tả cách làm ra một chiếc bánh trôi. Hình ảnh chiếc bánh trôi hiện lên với màu sắc (vừa trắng), hình dáng (vừa tròn). Cùng với đó là cách thức làm bánh luộc bánh trong nước, khi nào bánh nổi lên mặt nước có nghĩa là đã chín. Bên trong nhân bánh thường được làm bằng đường phên. Viên bánh rắn hay nát phụ thuộc vào tay người nắn có khéo léo.
Nhưng ẩn sâu bên trong hình ảnh đó, Hồ Xuân Hương còn muốn nói đến vẻ đẹp và số phận của người phụ nữ trong xã hội xưa. Cách dùng cụm từ “thân em” mang dáng dấp của ca dao xưa:
“Thân em như trái bần trôi
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu”
Hoặc có thể là:
“Thân em như ớt chín cây
Càng tươi ngoài vỏ, càng cay trong lòng”
Dù là ca dao hay trong thơ Hồ Xuân Hương, việc mở đầu bằng cụm từ “thân em” đều xuất phát từ niềm thương cảm, xót xa cho số phận của người phụ nữ trong xã hội xưa. Họ là những con người nhỏ bé trong xã hội. Cuộc đời trôi nổi, bấp bênh và không được tự quyết định cuộc sống của bản thân, chịu sự chi phối của người khác.
Tiếp đến, Hồ Xuân Hương cũng thật khéo léo khi sử dụng thành ngữ “bảy nổi ba chìm” gợi ra một cuộc đời vất vả, gặp nhiều gian truân. Câu thơ “rắn nát mặc dầu tay kẻ nạn” đã nói lên số phận phải phụ thuộc vào người khác, không được tự mình quyết định. Dù vậy thì người phụ nữ vẫn luôn “Mà em vẫn giữ tấm lòng son”. Đó là lời khẳng định về tấm lòng thủy chung, son sắc.
Bài thơ đã gợi mở cho người đọc thấy được vẻ đẹp của người phụ nữ từ ngoại hình đến tâm hồn. Cùng với đó là số phận vất vả, long đong của họ trong xã hội phong kiến. Từ đó, chúng em thêm cảm thông và trân trọng hơn những người phụ nữ xung quanh mình.
Bánh trôi nước là một tác phẩm giàu giá trị nhân văn sâu sắc. Bài thơ đem đến cho người đọc những ấn tượng, và càng thêm yêu mến thơ ca của Hồ Xuân Hương.
