1. Phương pháp phân tích một bài thơ, đoạn thơ đạt điểm cao:
a. Xác định yêu cầu đề bài
Xác định yêu cầu đề bài là bước đầu tiên và cũng là một bước vô cùng quan trọng, không thể bỏ qua trong quá trình làm bài phân tích bài thơ, đoạn thơ. Điều này không chỉ đúng với việc phân tích thơ mà còn đúng với tất cả các dạng bài tập làm văn khác.
Trong quá trình phân tích bài thơ, đoạn thơ, các bạn cần đọc kĩ, nắm bắt hết các chi tiết để xác định rõ ràng yêu cầu của đề bài. Các yếu tố cần được xác định có thể bao gồm: Đây là bài thơ của tác giả nào? Hoàn cảnh sáng tác bài thơ là gì? Đối tượng cần phân tích là gì?
Sau khi đã xác định được yêu cầu của đề bài, việc phân tích và triển khai nội dung bài viết của các bạn sẽ được tập trung hơn, bám sát hơn với yêu cầu đề bài và do đó, khả năng “ăn” điểm cũng sẽ tăng lên đáng kể.
Ví dụ:
Đề bài: Phân tích vẻ đẹp con sóng trong bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh
– Qua tìm hiểu đề bài ta có thể xác định:
+ Bài thơ cần phân tích: Sóng
+ Tác giả: Xuân Quỳnh
+ Đối tượng cần phân tích: con sóng
b. Lập dàn ý
Lập dàn ý cho bài phân tích là công đoạn quan trọng, giúp sắp xếp ý tưởng logic, dễ viết hơn. Dàn ý chi tiết giúp học sinh triển khai ý tưởng ban đầu, đảm bảo bài viết mạch lạc, thống nhất và không bỏ sót nội dung quan trọng.
Các bạn có thể xây dựng dàn ý cho bài phân tích dựa trên cấu trúc 3 phần truyền thống như sau:
– Mở bài: Đây là phần đầu tiên của bài phân tích, nơi giới thiệu về đối tượng cần phân tích. Các bạn có thể chọn giới thiệu trực tiếp về đối tượng để người đọc hiểu rõ về nó, hoặc lựa chọn giới thiệu gián tiếp thông qua việc đặt câu hỏi, gợi mở, nhằm tạo sự tò mò và hứng thú cho người đọc.
– Thân bài: Trình bày chi tiết và sâu sắc về đối tượng phân tích. Các bạn cần phải đảm bảo rằng mỗi ý chính được trình bày rõ ràng và đầy đủ, và cung cấp đủ thông tin để người đọc có thể hiểu được ý nghĩa và mục đích của bài phân tích.
– Kết bài: Trong phần này, các bạn cần đánh giá tổng quát về bài thơ, đoạn thơ, hoặc trình bày khái quát cảm nhận cá nhân về bài thơ, đoạn thơ ấy. Đây là cơ hội để các bạn thể hiện sự nhận biết và hiểu biết sâu sắc về đối tượng phân tích, cũng như tầm quan trọng của nó trong bối cảnh lớn hơn. Các bạn cũng nên chắc chắn rằng phần kết luận phản ánh đúng những gì đã được phân tích trong bài.
c. Tiến hành quá trình phân tích
– Đọc lại bài, đoạn thơ:
Đọc lại bài thơ, đoạn thơ không chỉ là một công việc đơn thuần, mà còn là cách để tái hiện kiến thức đã học, khơi dậy cảm hứng cho bài phân tích sắp tới. Khi đọc, hãy cố gắng tìm hiểu sâu sắc, nhận biết được những cảm nhận, hình ảnh, và chi tiết đặc sắc trong bài thơ. Những điều này sẽ trở thành tư liệu quý giá, nguồn cảm hứng quan trọng giúp các bạn khi phân tích bài thơ một cách sáng tạo và thú vị hơn. Như vậy, không chỉ giúp các bạn nắm vững kiến thức, mà còn giúp các bạn phát triển tư duy phê phán, khả năng phân tích và giải thích.
Ví dụ: Phân tích vẻ đẹp ‘’sóng’’ trong bài thơ Sóng, các bạn có thể thấy được những đặc tính và trạng thái của ‘’sóng’’ trong tình yêu:
”Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ”
– Phân tích chi tiết:
Phân tích từng câu thơ là cần thiết để hiểu tác phẩm và tác giả. Đầu tiên, tóm tắt nội dung của từng khổ thơ để có cái nhìn tổng quan. Tiếp theo, chọn một vài câu thơ ấn tượng để phân tích chi tiết, hiểu ý nghĩa của từng từ, hình ảnh tác giả tạo ra. Chia ý từng câu thơ giúp nắm bắt thông điệp của tác giả.
Các bạn có thể sử dụng cấu trúc thể thơ như một công cụ hữu ích để phân tích các bài thơ.
Ví dụ:
Thể thơ tứ tuyệt, phổ biến với cấu trúc Khai-thừa-chuyển-hợp, không chỉ tạo nên yếu tố nghệ thuật độc đáo mà còn giúp diễn đạt ý tưởng, cảm xúc chính xác. Khi phân tích, chú ý vào cách tác giả sử dụng cấu trúc để tạo hình ảnh, ý tưởng và cảm xúc.
Một thể thơ khác là thất ngôn bát cú, thường xuất hiện trong thơ Tang. Thể thơ này có thể được phân tích theo 2 cặp câu, mỗi cặp câu mang một ý nghĩa riêng. Khi phân tích thơ thất ngôn bát cú, các bạn có thể chú ý vào cách tác giả sử dụng cặp câu để tạo ra sự liên kết giữa các ý tưởng và cảm xúc.
Bằng cách sử dụng cấu trúc thể thơ như một công cụ phân tích, các bạn có thể hiểu rõ hơn về cách tác giả sử dụng ngôn ngữ và hình ảnh để tạo ra ý tưởng và cảm xúc trong bài thơ. Hơn nữa, việc này cũng giúp các bạn hiểu rõ hơn về cấu trúc và ngữ cảnh văn hóa của thơ cổ truyền Việt Nam.
– Đưa ra nhận định, đánh giá bài thơ:
Đánh giá ý chính của bài thơ giúp viết logic, mạch lạc. Trước khi phân tích hai câu thơ cuối, cần chốt ý của hai câu đầu.
Thực hiện đánh giá theo 3 bước:
-
B1: Xác định mức độ hay hoặc còn thiếu sót của đoạn thơ (nếu hay, xúc động ở điểm nào?).
-
B2: Giải thích lý do (Điểm hay, độc đáo được tạo ra như thế nào, qua yếu tố nghệ thuật nào?).
-
B3: Khẳng định tác dụng của đoạn thơ đối với tác phẩm, tác giả, văn học dân tộc, cuộc sống (tùy trường hợp).
2. Kiến thức cần có trước khi làm làm dạng bài phân tích thơ:
a. Tác giả
– Tên, bút danh, năm sinh-mất, gia đình…
– Xã hội và khuynh hướng sáng tác.
– Tác phẩm tiêu biểu.
b. Tác phẩm
– Thể loại
– Hoàn cảnh sáng tác
– Nội dung chính
– Nghệ thuật đặc sắc
– Tác giả, tác phẩm cùng chủ đề để so sánh (nếu có)
=> Các bạn đã được học tất cả kiến thức này ở trường thông qua giáo viên. Lưu ý, mỗi giáo viên sẽ hệ thống kiến thức theo cách riêng, nhưng tổng thể, kiến thức tác phẩm giống nhau.
4. Các bước phân tích một bài, đoạn thơ đạt điểm cao:
a. Mở bài
Trong phần mở bài, các bạn cần đề cập đến những điểm sau đây:
– Giới thiệu qua về tác giả. Đây là một phần quan trọng để người đọc có cái nhìn tổng quan về người đã tạo ra tác phẩm.
– Giới thiệu nội dung chính của tác phẩm. Điều này giúp người đọc hiểu rõ hơn về thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt.
– Nêu rõ nội dung và ý nghĩa của đoạn, câu thơ mà các bạn chuẩn bị phân tích, nếu đề bài yêu cầu nêu rõ đoạn, câu thơ cụ thể.
– Cuối cùng, chúng ta sẽ bắt đầu vào phần đề bài yêu cầu, bắt đầu từ việc phân tích, đánh giá và diễn giải ý nghĩa của nó.
Lưu ý: Phần mở bài cần sáng tạo, logic, có thể trích dẫn thơ, văn nghị luận phù hợp để người đọc dễ hiểu và nắm bắt nội dung bài viết.
b. Thân bài
– Trình bày nội dung nghệ thuật của tác phẩm ở đoạn đầu tiên.
– Biến nội dung chính của bài thơ thành các luận điểm lớn, chia nhỏ nếu đề yêu cầu cảm nhận.
– Mỗi đoạn văn viết theo diễn dịch hoặc quy nạp, trình bày câu chốt, diễn giải, dẫn chứng, khái quát nội dung.
– Triển khai 4-5 đoạn trong phần thân bài, nhào nặn nội dung cơ bản và phản ánh cá nhân trong bài viết.
c. Kết luận
– Tóm lược được toàn bộ nội dung mà đề bài yêu cầu. Điều này đòi hỏi sự hiểu biết rõ ràng và sâu sắc về chủ đề.
– Sau khi đã nắm bắt và phân tích kỹ lưỡng nội dung, từ những gì mà bạn đã cảm nhận và trải nghiệm, rút ra được bài học quý giá cho bản thân. Bài học này không chỉ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản thân, mà còn giúp nhận ra mối liên hệ giữa những kiến thức học được với cuộc sống thực tế xung quanh mình.
