Bài thơ Mẹ thể hiện sự xót thương, buồn bã của con khi nghĩ đến mẹ. Qua đó ca ngợi sự hiếu thảo, yêu thương mẹ của con. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho độc giả bài soạn tác phẩm Mẹ.
1. Soạn bài Mẹ chi tiết:
1.1. Chuẩn bị:
Yêu cầu (trang 44 Sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Bài thơ bốn chữ mà em biết là bài Lượm của Tố Hữu và bài Chị em của Lưu Trọng Lư.
– Đỗ Trung Lai sinh năm 1950 tại Hà Nội. Ông tốt nghiệp khoa Vật lý, Trường Đại học quốc gia Hà Nội, nhà thơ Đỗ Trung Lai từng làm
– Mỗi khi nghĩ về mẹ, em sẽ cảm thấy biết ơn, yêu thương và trân trọng. Bởi đó là người đã sinh ra em, đưa em đến với thế giới này. Nuôi nấng em và chăm lo cho em về mọi mặt. Em cảm thấy rất biết ơn về những việc mẹ đã làm cho em. Vì vậy em sẽ ngoan ngoãn, hiếu thảo với mẹ, chăm chỉ học tập để sau này có thể báo đáp ơn dưỡng dục của mẹ.
1.2. Đọc hiểu:
* Nội dung chính: Nỗi lòng đau đớn xót xa của người con khi thấy hình ảnh mẹ ngày càng hao mòn, lưng còng đi, thấp dần đi và mái đầu bạc mà bất lực.
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1 (trang 45 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý vần và nhịp của bài thơ.
Trả lời:
– Vần của bài thơ là vần hỗn hợp.
– Nhịp của bài thơ là nhịp 1/3 và 2/2.
Câu 2 (trang 45 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Các từ ngữ nói về “mẹ” và “cau” ở khổ 1 và 2 có mối quan hệ với nhau như thế nào về nghĩa?
Trả lời:
– Các từ ngữ nói về “mẹ” và “cau” ở khổ 1 và 2 có mối quan hệ ý nghĩa đối lập nhau: cau thẳng >< mẹ còng, cau xanh >< đầu mẹ bạc, cau cao >< mẹ thấp, cau gần trời >< mẹ gần đất.
Câu 3 (trang 45 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý sắc thái biểu cảm của từ “nâng” (dòng 15) và từ “cầm” (dòng 16).
Trả lời:
– Từ “nâng” (dòng 15) và từ “cầm” (dòng 16) biểu thị tình cảm của người con thương mẹ, nâng niu trân trọng mẹ, và tình cảm đó dâng trào xúc động khiến người con không ngăn được giọt nước mắt.
Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Dòng 18 dùng để hỏi hay bộc lộ cảm xúc?
Trả lời:
– Dòng 18: “Sao mẹ ta già?” là một câu hỏi để hỏi ông giời nhưng qua đó dùng bộc lộ cảm xúc, nỗi lòng của người con.
* Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Qua bài thơ Mẹ, chỉ ra đặc điểm của thể thơ bốn chữ ở các yếu tố: số tiếng và nhịp ở các dòng thơ, vần của bài thơ.
Trả lời:
– Qua bài thơ Mẹ, đặc điểm của thể thơ bốn chữ ở các yếu tố:
+ Số tiếng: mỗi dòng thơ có 4 tiếng
+ Nhịp ở các dòng thơ: nhịp 1/3 và 2/2
+ Vần của bài thơ: vần hỗn hợp.
Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Bài thơ Mẹ là lời của ai, bộc lộ cảm xúc gì? Nêu cảm nhận chung của em sau khi đọc bài thơ.
Trả lời:
– Bài thơ Mẹ là lời của người con (tác giả) khi nhìn thấy sự già đi của mẹ, qua đó thể hiện sự xót xa, thương và trân trọng mẹ.
– Cảm nhận chung của em: sau khi đọc bài thơ Mẹ trong lòng em có sự đan xen nhiều xúc cảm, vừa xót xa khi nghĩ đến tuổi sức khoẻ của mẹ ngày càng phai dần, vừa thương mẹ, em trân trọng từng hành động, cử chỉ của bà mẹ giành cho con.
Câu 3 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chỉ ra những từ ngữ được tác giả dùng để nói về “mẹ” và “cau” trong bài thơ. Để thể hiện hình tượng “mẹ” và “cau”, tác giả sử dụng những biện pháp tu từ nào? Hãy chỉ ra tác dụng của các biện pháp tu từ đó.
Trả lời:
– Những từ ngữ được tác giả dùng để nói về “mẹ” và “cau” trong bài thơ: cau thẳng – mẹ còng, cau xanh – đầu mẹ bạc, cau cao – mẹ thấp, cau gần trời – mẹ gần đất, cau khô- khô gầy như mẹ.
– Để thể hiện hình tượng “mẹ” và “cau”, tác giả sử dụng những biện pháp tu từ đối lập, so sánh và câu hỏi tu từ.
– Tác dụng của các biện pháp tu từ là hình tượng “mẹ” hiện lên cụ thể sống động và rõ rệt hơn, người đọc dễ nhìn thấy những tâm tư, nỗi niềm của người con thông qua những biện pháp tu từ tạo nên những nét đặc sắc trong
Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chỉ ra và phân tích các từ ngữ, hình ảnh thể hiện tình cảm của người con dành cho mẹ ở hai khổ thơ cuối bài.
Trả lời:
– Nội dung hai câu thơ cuối: “Không một lời đáp/Mây bay về xa”. Thương mẹ, nhớ mẹ nên hỏi trời xanh “sao mẹ ta già” nhưng cũng không có lời đáp mà nhận lại chỉ là nỗi buồn của thiên nhiên “mây bay về xa”. Khi trời có gió thì mây trôi theo là lẽ đương nhiên, cũng giống như mẹ già cũng là lẽ đương nhiên, con người ta cũng từng trải qua những giai đoạn sinh – lão – bệnh – tử.
Câu 5 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Trong số những hình ảnh được tác giả dùng để khắc hoạ người mẹ, em có ấn tượng sâu sắc nhất với hình ảnh nào? Tại sao?
Trả lời:
– Trong tất cả các hình ảnh mà tác giả sử dụng để miêu tả hình ảnh người mẹ, em thích nhất hình ảnh “cau khô/khô gầy như mẹ” vì với hình ảnh so sánh cau khô như mẹ gầy gợi lên quá nhiều tình cảm và suy tư trong em. Hình ảnh người mẹ đã có tuổi gầy guộc, nhăn nheo chỉ với miếng cau khô thôi mà sao chua xót, đau lòng đến thế. Hình ảnh ấy cũng thôi thúc em yêu quý, kính trọng mẹ hơn nữa.
Câu 6 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Quan sát người thân trong gia đình của mình qua năm tháng, em thấy người thân có những thay đổi như thế nào? Em có cảm xúc gì khi nhận ra những thay đổi ấy?
Trả lời:
Gia đình em có bà nội và bố mẹ em, bà nội tuổi đã cao, làn da bà nhăn nheo, đôi mắt ánh đục đã không được rõ ràng lắm. Lưng bà còng và tay chân không còn được linh hoạt mà run rẩy. Bố em phải làm công việc đồng áng nặng nhọc nên làn da đã chuyển màu nâu sậm, đôi bàn tay chai sạn gân guốc đầy những vết sẹo dài. Còn mẹ em làm văn phòng, làn da tươi tắn hồng hào ngày nào giờ đã xuất hiện các nốt tàn nhang, khoé mắt đã có nếp chân chim.
Khi nhìn và nhận thấy sự thay đổi của những người thân yêu của mình em nhận thấy sự hi sinh thầm lặng của mọi người để mưu sinh, lo toan cho cuộc sống, qua đó em thấy thương bà, thương bố mẹ nhiều hơn. Và em tự hứa với lòng mình sẽ cố gắng học tập tốt để bà và bố mẹ không phải phiền lòng vì em.
2. Soạn bài Mẹ ngắn gọn:
2.1. Chuẩn bị:
Yêu cầu (trang 44 Sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Bài thơ bốn chữ mà em biết là bài Lượm của Tố Hữu và bài Chị em của Lưu Trọng Lư.
– Đỗ Trung Lai sinh năm 1950 tại Hà Nội. Ông tốt nghiệp khoa Vật lý, Trường Đại học quốc gia Hà Nội, nhà thơ Đỗ Trung Lai từng làm giáo viên trường Văn hoá quân đội, phóng viên rồi Phó trưởng phòng báo Quân đội Nhân dân cuối tuần. Ngoài làm thơ, làm báo, Đỗ Trung Lai còn vẽ tranh, có phòng thơ, làm báo, Đỗ Trung Lai còn vẽ tranh, có phòng tranh riêng đã được Hội nghệ sĩ tạo hình Việt Nam trưng bày.
– Mỗi khi nghĩ về mẹ, em sẽ cảm thấy biết ơn, yêu thương và trân trọng. Bởi đó là người đã sinh ra em, đưa em đến với thế giới này. Nuôi nấng em và chăm lo cho em về mọi mặt. Em cảm thấy rất biết ơn về những việc mẹ đã làm cho em. Vì vậy em sẽ ngoan ngoãn, hiếu thảo với mẹ, chăm chỉ học tập để sau này có thể báo đáp ơn dưỡng dục của mẹ.
2.2. Đọc hiểu:
* Nội dung chính: Bài thơ là cảm xúc của người con trước sự ngày càng già đi của mẹ mình qua việc đối chiếu hình ảnh mẹ với cây cau.
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1 (trang 45 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Vần: vần cách (thẳng-trắng), vần liền (tư-tám, ngày-ngày, gần-gần), vần hỗn hợp (khô-khô)
– Nhịp thơ: 2/2, 1/3
Câu 2 (trang 45 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Các từ “mẹ” và “cau” ở khổ 1 và khổ 2 có mối quan hệ hỗ trợ, bổ sung cho nhau. Tác giả sử dụng hình ảnh mẹ song hành với hình ảnh cau nhằm chỉ ra sự bất tương đồng giữa mẹ và cau. Từ đó làm nổi bật lên hình ảnh mẹ ngày càng già.
Câu 3 (trang 45 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
“nâng” và “cầm” thể hiện một sự nâng niu, trân trọng của người con trước sự già đi của mẹ.
Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Dòng 18 dùng để bộc lộ cảm xúc thay vì hỏi. Như một sự bất lực đến tột cùng, người con thốt ra những lời tuyệt vọng như không thể chấp nhận sự thật. Bởi ai rồi cũng già đi ta và mẹ ta cũng vậy.
* Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Số tiếng: 4 chữ trên một dòng, bốn câu trong một khổ
– Nhịp: 2/2, 1/3
– Vần: vần cách (thẳng-trắng), vần liền (tư-tám, ngày-ngày, gần-gần), vần hỗn hợp (khô-khô).
Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Bài thơ mẹ là lời của người con bộc lộ sự tiếc nuối, bất lực, xót xa trước sự già đi của người mẹ.
Từng lời thơ của tác giả đều thể hiện rõ sự yêu thương, trân trọng của người con dành cho mẹ của mình. Ai cũng vậy, rồi cũng sẽ già đi và chết, cả chúng ta và mẹ của chúng ta cũng vậy. Nhìn ta ngày một lớn lên, dõi theo cuộc đời ta còn bản thân thì ngày một già yếu đi. Đến đây không khỏi khiến chúng ta – những người con không khỏi nhói lòng. Ai cũng mong muốn mẹ của mình luôn khỏe mạnh, hạnh phúc nhưng mong muốn đó không thể đánh bại được sự tạo hóa. Vì vậy, chúng ta chỉ có thể trân trọng mẹ, yêu thương và chăm sóc mẹ nhiều hơn.
Câu 3 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Những từ ngữ được tác giả dùng để nói về “mẹ” và “cau” trong bài thơ: “còng”, “thẳng”, “xanh rờn”, “bạc trắng”, “cao-thấp”, “gần giời”, “gần đất”, “bổ”, “khô”…
– Để thể hiện hình tượng “mẹ” và “cau”, tác giả sử dụng những biện pháp tu từ tương phản (người mẹ ngày càng già đi – cau ngày càng lớn lên)
→ Tác dụng: làm nổi bật sự ngày càng già yếu của người mẹ qua việc đối chiếu sự tương phản giữa mẹ và cây cau.
Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
– Từ ngữ, hình ảnh thể hiện tình cảm của người con dành cho mẹ ở hai khổ thơ cuối bài: “Khô gầy như mẹ/ Con nâng trên tay/ Không cầm được lệ”, “Ngẩng hỏi giời vậy/ – Sao mẹ ta già?”.
– Những hình ảnh trên thể hiện sự yêu mến, xót xa và trân trọng người mẹ của mình. Mẹ đã ngày càng già yếu, thói quen cũng dần thay đổi. Chứng kiến sự già yếu đó, người con không khỏi xót xa, bất lực và ngày càng thương mẹ. Người đã chịu biết bao đắng cay, ngọt bùi để con có được ngày hôm nay, điều đó khiến tác giả không tự khỏi trách cứ bản thân không làm gì được cho mẹ.
Câu 5 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Trong những hình ảnh tác giả dùng để khắc họa hình tượng người mẹ, em thích nhất hình ảnh cây cau. Sự đối lập của nó với người mẹ đã làm nổi bật nên hình ảnh một người mẹ đang ngày càng già yếu theo dòng chảy của thời gian. Cau thì vẫn vậy, ngày càng lớn lên, cao thêm, nhưng còn mẹ, ngày càng yếu đi, già đi. Đó là một hình ảnh gần gũi, giản dị và thân thương.
Câu 6 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):
Quan sát người thân trong gia đình em qua năm tháng, sự thay đổi của họ tạo cho em cảm giác vui buồn lẫn lộn. Vui vì em trai của em ngày càng lớn lên, biết nghĩ và biết giúp đỡ bố mẹ. Buồn vì bố mẹ ngày càng già đi, tóc ngày càng bạc trắng. Nó khiến em có cảm giác xót xa, tiếc nuối bởi bản thân chưa làm được gì nhiều cho bố mẹ, vậy mà bố mẹ đã già đi, yếu đi. Đồng thời, nó khiến em càng biết trân trọng những khoảnh khắc bên cạnh những người thân yêu hơn. Em tự nhủ bản thân phải yêu thương bố mẹ nhiều hơn, nghe lời nhiều hơn và luôn khiến bố mẹ vui lòng.
3. Tìm hiểu tác phẩm Mẹ:
Thể loại: Thể thơ 4 chữ
Xuất xứ: Bài thơ Mẹ được trích từ tập thơ Đêm sông Cầu (NXB Quân đội nhân dân, 2003), đoạt Giải thưởng Văn học
Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp biểu cảm
Nội dung chính: Bài thơ là cảm xúc yêu thương, tiếc nuối của tác giả khi thấy mẹ ngày một già đi.
Bố cục:
Chia bài thơ 2 đoạn:
– Đoạn 1: 3 khổ thơ đầu: Hình ảnh đối lập giữa mẹ và cây cau
– Đoạn 2: 2 khổ thơ cuối: Cảm xúc, tâm trạng của con khi nghĩ về mẹ.
Giá trị nội dung:
Bài thơ thể hiện sự xót thương, buồn bã của con khi nghĩ đến mẹ. Qua đó ca ngợi sự hiếu thảo, yêu thương mẹ của con.
Giá trị nghệ thuật:
– Giọng điệu thơ tâm tình, sâu sắc, nhẹ nhàng thể hiện tình cảm của con dành cho mẹ
– Thể thơ 4 chữ kết hợp với ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu.
– Biện pháp tu từ so sánh “cau” và “mẹ” xuyên suốt bài thơ.
