Trùng biến hình là động vật đơn bào có cấu tạo rất đơn giản. Vậy liệu rằng hình thức dinh dưỡng và cách thức sinh sản của chúng có đơn giản như cấu tạo cơ thể không? Cùng bài viết tìm hiểu về trùng biến hình cũng như hình thức dinh dưỡng và cách thức sinh sản của chúng.
1. Trùng biến hình là gì?
Trùng biến hình là đại diện tiêu biểu của lớp Trùng chân giả. Vậy loài sinh vật này thường sống ở đâu? Chúng sống ở mặt bùn trong các ao tù hay các hồ nước lặng. Đôi khi, chúng nổi lẫn vào lớp váng trên các mặt ao và hồ. Có thể thu thập mẫu trùng biến hình để quan sát dưới kính hiển vi. Kích thước của trùng biến hình rất nhỏ chúng thay đổi từ 0,01mm đến 0,05mm. Vì vậy chúng không thể quan sát được bằng mắt mà phải sử dụng kính hiển vi để quan sát chung.
2. Cấu tạo và di chuyển phương thức di chuyển của trùng biến hình:
Về Cấu tạo: Trùng biến hình được xem là loài tiêu biểu nhất của lớp chân giả. Cơ thể của Trung biến hình như một cơ thể đơn bào đơn giản nhất bao gồm các bộ phần: Một khối chất nguyên sinh lỏng, nhân, chân giả, không bào co bóp và không bào tiêu hoá.
Về di chuyển: Trùng biến hình di chuyển nhờ chất nguyên sinh dồn về một phía tạo thành chân giả, các chất nguyên sinh ở dạng lỏng sẽ dồn về một phía để tạo thành chân giả. Vì thế cơ thể chúng luôn biến đổi hình dạng.
3. Hình thức dinh dưỡng của trùng biến hình:
Thuỷ tức có hình thức dinh dưỡng khá tương đồng so với trùng biến hình.
Quá trình trùng biến hình bắt mồi và tiêu hoá mồi trải qua 4 giai đoạn:
- Giai đoạn 1: Khi một chân giả của chúng tiếp cận đến con mồi (tảo, vi khuẩn, vụn hữu cơ…)
- Giai đoạn 2: Lập tức chúng sẽ hình thành chân giả thứ hai vây lấy mồi.
- Giai đoạn 3: Hai chân giả kéo dài nuốt mồi vào sâu trong chất nguyên sinh.
- Giai đoạn 4: Cuối cùng không bào tiêu hoá thành bao lấy mồi, tiêu hóa mồi nhờ dịch tiêu hoá.
Thức ăn mà trùng biến hình lấy vào được tiêu hoá trong tế bào gọi là tiêu hoá nội bào.
Sự trao đổi khí (lấy ôxi, thải CO2) thực hiện qua bề mặt cơ thể. Nước thừa được tập trung về một chỗ gọi là không bào co bóp rồi chuyển ra ngoài. Chất thải được loại ra ở vị trí bất vì trên cơ thể.
4. Cách thức sinh sản của trùng biến hình là gì?
Trùng biến hình sinh sản giống với cách thức sinh sản của trùng roi. Hình thức sinh sản của trùng biến hình là sinh sản vô tính.
Khi gặp điều kiện thuận lợi (về thức ăn, nhiệt độ…), trùng biến hình sinh sản vô tính theo hình thức phân đôi. Từ một tế bào ban đầu, thì nhân của trùng biến hình bắt đầu phân chia, tiếp đó là sự phân chia của tế bào chất. Từ đó hình thành hai tế bào mới bắt đầu một vòng sinh sản mới.
Hình thức sinh sản vô tính là sinh sản mà từ một con mẹ duy nhất sinh ra các thế hệ con được thừa hưởng các gen chỉ từ cơ thể mẹ đó. Số bộ nhiễm sắc thể hay sự giảm phân gần như không có ảnh hưởng đến hình thức sinh sản vô tính này.
5. Vai trò của trùng biến hình:
Vai trò có lợi
Trùng biến hình là nguồn thức ăn cho các sinh vật dưới nước. Ngoài ra trùng biến hình còn có tác dụng là làm sạch nước trong
Đóng vai trò quan trọng ở mức độ sản xuất sơ cấp và thuỷ phân.
Động vật nguyên sinh đặc biệt có lợi cho ao nuôi cá, trong đó có trùng biến hình
Vai trò có hại
Trùng biến hình không mang đến những tác hại cho con người và sinh vật. Vì vậy có thể khẳng định đây là loài sinh vật có lợi cho hệ sinh thái.
6. So sánh trùng biến hình và trùng giày:
Trùng biến hình là đại diện của lớp trùng chân giả còn trùng giày đại diện cho lớp trùng cỏ.
Nơi sống: Trùng biến hình sống ở mặt bùn trong các ao tù còn trùng giày ở trong các váng cống rãnh.
Hình dạng: trùng biến hình luôn luôn thay đổi hình dạng còn trùng giày thì không.
Cấu tạo: cấu tạo của trùng biến hình rất đơn giản còn của trùng giày rất phức tạp (trùng biến hình chỉ có 1 nhân, nhỏ, tròn trong khi trùng giày thì có 2 nhân: chân to, chân nhỏ và có hình hạt đậu).
Cách thức di chuyển: Trùng biến hình di chuyển nhờ chân giả còn trùng giày di chuyển nhờ lông bơi.
Cách lấy thức ăn: Trùng biến hình lấy thức ăn nhờ chân giả bao lấy mồi còn trùng giày nhờ lông bơi đưa vào lỗ miệng và hầu.
Quá trình tiêu hóa: Trùng biến hình tiêu hoá thức ăn nhờ không bào tiêu hoá được hình thành bao lấy mồi rồi được tiêu hoá bởi dịch tiêu hoá còn ở trùng giày thức ăn được vo viên ở không bào tiêu hoá ->không bào tiêu hoá rời hầu di chuyển theo quỹ đạo nhất định -> thức ăn được hoá lỏng bởi enzim tiêu hoá-> được ngấm vào chất nguyên sinh.
Cách thải bã: Trùng biến hình bài tiết ở bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể còn trùng giày bài tiết qua lỗ thoát ở thành cơ thể.
Hình thức sinh sản: Trùng biến hình sinh sản vô tính theo hình thức phân đôi còn trùng giày thì có thêm 1 cách sinh sản nữa là sinh sản tiếp hợp.
7. Những câu hỏi và bài tập về trùng biến hình và trùng giày:
7.1. Câu hỏi về trùng biến hình và trùng giày:
Câu 1: Trong các động vật nguyên sinh sau, động vật nào có cấu tạo đơn giản nhất?
A. Trùng roi.
B. Trùng biến hình.
C. Trùng giày.
B.Trùng bánh xe.
Câu 2: Lông bơi của trùng giày có những vai trò gì trong những vai trò sau?
A. Di chuyển.
B. Dồn thức ăn về lỗ miệng.
C. Tấn công con mồi.
D. Nhận biết các cá thể cùng loài.
Câu 3: Hình dạng của trùng giày là
A. Đối xứng
B. Không đối xứng
C. Dẹp như chiếc giày
D. Có hình khối như chiếc giày
Câu 4: Trùng giày lấy thức ăn nhờ
A. Chân giả
B. Lỗ thoát
C. Lông bơi
D. Không bào co bóp
Câu 5: Quá trình tiêu hóa ở trùng giày là
A. Thức ăn – không bào tiêu hóa – ra ngoài mọi nơi
B. Thức ăn – miệng – hầu – thực quản – dạ dày – hậu môn
C. Thức ăn – màng sinh chất – chất tế bào – thẩm thấu ra ngoài
D. Thức ăn – miệng – hầu – không bào tiêu hóa – không bào co bóp – lỗ thoát
Câu 6: Tiêu hóa thức ăn ở trùng giày nhờ
A. Men tiêu hóa
B. Dịch tiêu hóa
C. Chất tế bào
D. Enzim tiêu hóa
Câu 7: Cơ thể động vật nguyên sinh nào có hình dạng không ổn định?
A. Trùng roi
B. Trùng giày
C. Trùng biến hình
D. Ý A, B đúng
Câu 8: Trùng biến hình di chuyển được nhờ
A. Các lông bơi
B. Roi dài
C. Chân giả
D. Không bào co bóp
Câu 9: Trùng biến hình di chuyển như thế nào?
A. Thẳng tiến
B. Xoay tròn
C. Vừa tiến vừa xoay
D. Cách khác
Câu 10: Trùng biến hình có tên gọi như vậy là do:
A. Di chuyển bằng chân giả làm cơ thể thay đổi hình dạng
B. Cơ thể cấu tạo đơn giản nhất
C. Cơ thể trong suốt
D. Không nhìn thấy chúng bằng mắt thường
Câu 11: Hình thức dinh dưỡng của trùng biến hình là
A. Tự dưỡng
B. Dị dưỡng
C. Tự dưỡng và dị dưỡng
D. Kí sinh
Câu 12: Dưới đây là 4 giai đoạn trùng biến hình bắt mồi và tiêu hoá mồi:
1 Hai chân giả kéo dài nuốt mồi vào sâu trong chất nguyên sinh.
2 Lập tức hình thành chân giả thứ hai vây lấy mồi.
3 Không bào tiêu hoá tạo thành bao lấy mồi, tiêu hóa mồi nhờ dịch tiêu hoá.
4 Khi một chân giả tiếp cận mồi (tảo, vi khuẩn, vụn hữu cơ…).
Em hãy sắp xếp các giai đoạn trên theo trình tự hợp lý?
A (4) – (2) – (1) – (3).
B (4) – (1) – (2) – (3).
C (3) – (2) – (1) – (4).
D (4) – (3) – (1) – (2).
Câu 13: Trùng biến hình sinh sản bằng hình thức
A Phân đôi
B Tiếp hợp
C Nảy chồi
D Phân đôi và tiếp hợp
Câu 14: Trong các động vật nguyên sinh sau, loài động vật nào có hình thức sinh sản tiếp hợp?
A Trùng giày.
B Trùng biến hình.
C Trùng roi xanh.
D Trùng kiết lị.
Câu 15: Điều nào sau đây KHÔNG phải điểm giống nhau của trùng biến hình và trùng giày
A Chỉ có 1 nhân
B Là động vật đơn bào, thuộc nhóm động vật nguyên sinh.
C Cơ thể không có hạt diệp lục
D Dị dưỡng.
Câu 16: Quá trình tiêu hoá ở trùng giày diễn ra theo trình tự:
A Thức ăn – không bào tiêu hoá – ra ngoài mọi nơi
B Thức ăn – miệng – hầu – thực quản – dạ dày – hậu môn
C Thức ăn – màng sinh chất – chất tế bào – thẩm thấu ra ngoài
D Thức ăn – miệng – hầu – không bào tiêu hoá – không bào co bóp – lỗ thoát
Đáp án:
Câu 1: B; Câu 2: B; Câu 3: D; Câu 4: C; Câu 5: D; Câu 6: D; Câu 7: C; Câu 8: C; Câu 9: A; Câu 10: A; Câu 11: B; Câu 12: A; Câu 13: A; Câu 14: A; Câu 15: A; Câu 16: D.
7.2. Bài tập về trung biến hình và trung giày:
Bài 1 trang 22 SGK Sinh học 7
Trùng biến hình sống ở đâu và di chuyển, bắt mồi, tiêu hoá mồi như thế nào ?
Bài 2 trang 22 SGK Sinh học 7
Giải bài 2 trang 22 SGK Sinh học 7. Trùng giày di chuyển, lấy thức ăn, tiêu hoá và thải bã như thế nào?
Bài 3 trang 22 SGK Sinh học 7
Giải bài 3 trang 22 SGK Sinh học 7. Cơ thể trùng giày có cấu tạo phức tạp hơn trùng biến hình như thế nào ?
Bài 4: Hãy cho biết trùng biến hình sống ở đâu? Trùng biến hình di chuyển được nhờ bộ phận nào? Trùng biến hình bắt mồi và tiêu hóa con mồi như thế nào?
Bài 5: Tại sao lại gọi là trùng giày hay trùng cỏ? Cách di chuyển của loại trùng này như thế nào?
