1. Liệt trong giấc ngủ là hiện tượng gì?
1.1. Định nghĩa:
Liệt trong giấc ngủ, hay còn gọi là “hội chứng liệt trong giấc ngủ” là một tình trạng thường xảy ra khi bạn chuyển đổi giữa giai đoạn tỉnh thức và giai đoạn giấc ngủ, trong đó có một khoảng thời gian ngắn bạn không thể cử động cơ thể, mặc dù bạn vẫn hoàn toàn tỉnh táo. Đây là một hiện tượng lâm sàng và thường đi kèm với các trải nghiệm kỳ lạ, như cảm giác sợ hãi, áp lực, hoặc thậm chí thấy có sự hiện diện của một thực thể trong phòng. Dưới đây là thông tin cơ bản về liệt trong giấc ngủ:
Tê liệt trong giấc ngủ là một hiện tượng khi bạn có một thời gian ngắn sau khi bước vào hoặc ra khỏi giai đoạn giấc ngủ mà cơ thể mất khả năng cử động, tạm thời làm cho bạn không thể di chuyển hoặc nói, dù tâm trí vẫn hoàn toàn tỉnh táo. Hiện tượng này thường được kết hợp với một loạt trải nghiệm kỳ lạ, bao gồm cả cảm giác sợ hãi, áp lực, và thậm chí cảm giác có thực thể nào đó ở trong phòng. Dưới đây là các thông tin quan trọng về tê liệt trong giấc ngủ:
1.2. Triệu chứng:
Không thể cử động hay nói trong một khoảng thời gian ngắn sau khi chuyển đổi giữa giấc ngủ và tỉnh thức.
Cảm giác sợ hãi hoặc lo lắng.
Cảm giác áp lực trên ngực hoặc cảm giác bị nghẹt thở.
Cảm giác có người hiện diện trong phòng hoặc thậm chí trên giường.
1.3. Nguyên nhân:
Nguyên nhân cụ thể gây ra tê liệt trong giấc ngủ vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, nó có thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mất ngủ, thói quen ngủ không đều, rối loạn lo âu, rối loạn hoảng sợ, hoặc tiền sử gia đình về tê liệt trong giấc ngủ.
Tác động của tê liệt trong giấc ngủ:
Tê liệt trong giấc ngủ thường không gây tổn thương cơ thể và thường tự giải quyết sau một thời gian ngắn.
Tuy nhiên, nó có thể gây ra tình trạng lo âu, sợ hãi hoặc lo lắng đối với những người trải qua nó.
1.4. Xử lý:
Tê liệt trong giấc ngủ thường không đòi hỏi điều trị đặc biệt và thường tự giải quyết.
Nếu bạn gặp tình trạng nghiêm trọng hoặc gặp tê liệt trong giấc ngủ quá thường xuyên, hãy tìm sự tư vấn từ một chuyên gia y tế, đặc biệt là khi nó gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày.
Hãy nhớ rằng tê liệt trong giấc ngủ là một hiện tượng thường xảy ra và thường không gây hại. Tuy nhiên, nếu bạn hoặc ai đó bạn quan tâm gặp phải tình trạng này và cảm thấy lo lắng hoặc ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ một chuyên gia y tế.
2. Cẩn trọng chứng tê liệt khi ngủ?
Cảm giác bị ảo giác, không thể cử động, và không thể nói là những triệu chứng phổ biến khi trải qua tê liệt trong giấc ngủ.
Tê liệt khi ngủ thường xảy ra trong quá trình chuyển đổi giữa các giai đoạn của giấc ngủ, nhưng đặc biệt thường liên quan đến giai đoạn REM (Rapid Eye Movement), một giai đoạn thường kết hợp với mơ ước. Khi xảy ra tê liệt trong giai đoạn này, bạn trải qua mất khả năng di chuyển hoặc nói trong khi chuyển đổi giữa trạng thái ngủ và tỉnh thức. Theo Học viện Y học Giấc ngủ Mỹ, triệu chứng này thường kéo dài trong khoảng vài giây đến vài phút. Trong thời gian này, bạn có thể có cảm giác như mình đang trải qua một sự kiện thực tế trong giấc ngủ, trong khi vẫn nhận thức được xung quanh.
Có một loạt các triệu chứng trong tê liệt khi ngủ, bao gồm:
Tê người: Triệu chứng này thường xảy ra khi bạn chuyển đổi giữa các giai đoạn của giấc ngủ, đặc biệt là trong giai đoạn REM. Nó thường được mô tả là “bóng đè” và thường xảy ra khi bạn vừa rơi vào giấc ngủ hoặc chuẩn bị thức dậy. Trong thời gian này, cơ thể của bạn đang ở trạng thái thư giãn cơ và tỉnh táo, nhưng bạn lại không thể di chuyển được. Điều này thường đi kèm với hạn chế trong chuyển động của mắt và có thể gây khó thở.
Nhóm nghiên cứu tại Đại học Maryland (Mỹ) đã phân tích rằng triệu chứng ảo giác thường ảnh hưởng đến bốn loại giác quan:
Ảo giác thị giác: Trong lúc này, bạn có thể trải qua một loạt biểu hiện như tầm nhìn mờ hoặc lung linh. Đôi khi, bạn thậm chí cảm nhận thấy các vật thể hoặc toàn bộ không gian xung quanh đang trôi nổi.
Ảo giác thính giác: Khả năng nghe của bạn cũng bị tác động trong thời gian này. Bạn có thể nghe thấy tiếng ồn, giọng nói, tiếng thì thầm, tiếng thở, tiếng bước chân, tiếng gõ cửa hoặc tiếng chuông.
Ảo giác xúc giác: Trong trường hợp này, bạn trải nghiệm cảm giác như bạn đang được chạm vào hoặc cảm thấy ngứa người, tê lạnh. Đôi khi, bạn cảm nhận rằng mình đang lơ lưng, bay lượn, hoặc thậm chí rơi xuống.
Ảo giác khứu giác: Loại ảo giác này, liên quan đến khả năng cảm nhận mùi, không phổ biến trong trường hợp tê liệt khi ngủ. Như các loại ảo giác khác, bạn có thể cảm nhận mùi nặng hoặc nhẹ.
Mặc dù các trải nghiệm ảo giác và sự việc trong giấc mơ không có thực, tê liệt khi ngủ thường kèm theo ký ức không
3. Nguyên nhân gây chứng tê liệt trong giấc ngủ:
Chứng tê liệt khi ngủ thường liên quan đến giai đoạn REM (chuyển động mắt nhanh), một giai đoạn giấc ngủ thường kết hợp với mơ ước. Trong giai đoạn này, não đóng tất cả các nhóm cơ không quan trọng trong cơ thể, nhằm ngăn chúng ta thực hiện hành động trong giấc mơ. Chứng tê liệt khi ngủ xuất phát từ sự truyền nhầm tín hiệu thần kinh và khiến não không thể kích hoạt lại các cơ, dẫn đến trạng thái tỉnh táo nhưng hoàn toàn tê liệt. Điều này là kết quả của sự bất thường trong giai đoạn REM, gây ra sự không thể di chuyển mượt mà qua các giai đoạn của giấc ngủ.
Mặc dù nguyên nhân chính của chứng tê liệt khi ngủ vẫn chưa được hiểu rõ, di truyền có thể đóng một vai trò quan trọng. Ngoài ra, một số yếu tố nguy cơ khác cũng có thể góp phần. Điều này bao gồm:
Rối loạn giấc ngủ và các vấn đề giấc ngủ khác: Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra sự tương quan mạnh mẽ giữa chứng tê liệt khi ngủ cô lập và các rối loạn giấc ngủ khác. Đặc biệt, tệ lệ tê liệt khi ngủ, lên đến 38%, đã được ghi nhận ở những người mắc chứng ngừng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA), một loại rối loạn giấc ngủ liên quan đến việc ngừng thở khi ngủ. Chứng tê liệt khi ngủ cũng thường xảy ra nhiều hơn ở những người có tiền sử bị chuột rút chân vào ban đêm.
Thiếu ngủ: Thiếu ngủ có thể là một yếu tố gây ra chứng tê liệt khi ngủ.
Tình trạng tâm thần hiện có: Rối loạn lo âu, bao gồm cả rối loạn hoảng sợ, có xu hướng tăng cơ hội gặp chứng tê liệt khi ngủ. Đặc biệt, rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) và các rối loạn liên quan đến lạm dụng tình dục trong tuổi thơ ấu hoặc các loại đau khổ về thể chất và tinh thần cũng có mối tương quan mạnh. Ngừng sử dụng rượu hoặc thuốc chống trầm cảm cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến tái lập giai đoạn REM và chứng tê liệt khi ngủ.
Chứng tê liệt khi ngủ, mặc dù không gây hại cho sức khỏe tổng thể, phổ biến và có thể ảnh hưởng đến đến 40% dân số ít nhất một lần trong đời. Mặc dù có thể xảy ra ở cả nam và nữ ở mọi độ tuổi, nhưng các triệu chứng thường bắt đầu xuất hiện trong tuổi thanh thiếu niên hoặc thanh niên (từ 7 đến 25 tuổi). Sau khi xuất hiện ở tuổi này, các cơn tê liệt có thể trở nên thường xuyên hơn ở độ tuổi từ 20 đến 30.
4. Tê liệt khi ngủ có cảm giác như thế nào?
Trải nghiệm tê liệt khi ngủ là khác nhau phụ thuộc vào cơ địa từng người, nhưng có một số triệu chứng cơ bản hầu hết thường xuất hiện ở mọi người.
Đó là khi bị tê liệt trong giấc ngủ, bạn không thể nói hoặc thực hiện bất kỳ cử động nào, mặc dù tâm trí vẫn hoạt động tỉnh táo. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể tạm thời ngừng vận động, nhưng ý thức của bạn vẫn tỉnh táo. Việc mất khả năng di chuyển tự nhiên của cơ thể thường gây tạo ra các trải nghiệm ảo giác và ảnh hưởng đến ý thức của bạn.
Khi bạn nằm yên trong giai đoạn tê liệt, bạn có thể trải qua các trải nghiệm giác quan đa dạng. Một số người có thể nghe thấy âm thanh không thực, như tiếng bước chân tiệm cận hoặc tiếng gõ cửa. Người khác có thể ngửi thấy mùi hương không có thực, ví dụ, mùi của đồ đang phân hủy.
Quan trọng là nhớ rằng, tê liệt khi ngủ là một trạng thái tạm thời và thường kéo dài trong khoảng vài phút, không lâu hơn.